2023-D . Commentaar van derdenOn 28 september 2023 by Redactie

door Roberto de Mattei

27/28 september 2023

De grote Juan Donoso Cortés (1809-1853) zei dat achter elk politiek probleem een theologisch en metafysisch probleem schuilgaat. Soms echter zit er achter een theologisch probleem een politiek probleem dat het verklaart. Dit is wat we in gedachten moeten houden om te voorspellen wat er zal gebeuren op de volgende synode: een religieuze vergadering, gewenst en georganiseerd door een paus voor wie politiek prevaleert boven theologische en morele doctrine. Enkele episodes die zich de afgelopen dagen hebben voorgedaan helpen ons dit te begrijpen.

Op 22 september 2023 overleed op 98-jarige leeftijd Giorgio Napolitano, een leidende figuur in het Italiaanse politieke leven gedurende vele decennia. In zijn lange leven combineerde Napolitano een ijzeren communistische strijdbaarheid, waardoor hij in 1956 de Sovjetinvasie van Hongarije goedkeurde, met een even ijzeren loyaliteit aan de vrijmetselaarsbroederschap waartoe hij behoorde. Hij trad hiermee in de voetsporen van zijn vader Giovanni (1883-1895), een leidende figuur in de Grootloge van Italië. Op 10 mei 2006, na Napolitano’s verkiezing tot president van de Republiek, wees advocaat Gustavo Raffi, Grootmeester van de Grootloge, op deze keuze als “een van de grootste momenten in het democratische leven van het land” en op de dag van de dood van de ex-president hing de Grootloge de vlaggen halfstok op haar nationale hoofdkwartier op de Janiculusheuvel als teken van medeleven.

Binnen de Italiaanse Communistische Partij stond Enrico Berlinguer (1922-1984) aan het hoofd van de “katho-communisten”, die de monstrans met de hamer en sikkel wilden verzoenen. Napolitano was na Giorgio Amendola (1907-1980) de meest vooraanstaande exponent van de “atheo-communisten”, voorstanders van een ontmoeting tussen communisme en superkapitalisme op basis van een gemeenschappelijke afwijzing van de transcendente dimensie van het leven. Ferruccio Pinotti en Stefano Santachiara, in hun boek De vuile kleren van links: Napolitano’s Geheimen en de zaakjes van de Democratische Partij (Chiarelettere 2013), beweren dat Napolitano lang geleden zou zijn ingewijd in de Angelsaksische vrijmetselarij en halen verschillende belangrijke momenten uit zijn leven aan die in dit licht begrijpelijk zijn, van de “mysterieuze reis” naar de Verenigde Staten in 1978, in de dagen van de ontvoering van Moro, tot de ontmoeting, in 2001, in Cernobbio, met Henry Kissinger, die hem begroette met de woorden “Mijn favoriete communist. “

Napolitano was een consequente atheïst-communist en zijn “seculiere” begrafenis werd op 26 september, voor het eerst in de geschiedenis van Italië, gehouden in de hal van Montecitorio [het paleis van de Italiaanse Kamer van Afgevaardigden]. Dit is de persoon aan wie paus Franciscus twee dagen eerder hulde wilde brengen door een paar minuten stil te staan, zonder een zegening of een kruisteken, voor de kist die in de begrafeniszaal van de Senaat stond opgesteld. 

Het eerbetoon vond niet privé plaats, maar publiek, met een duidelijke symbolische boodschap. Giorgio Napolitano, zei paus Franciscus, was “een groot man, dienaar van het vaderland”. Napolitano’s politieke biografie laat zien dat hij in werkelijkheid niet “het vaderland” diende, maar de belangen van de “sterke machten”, zoals toen hij in november 2011 persoonlijk tussenbeide kwam om Silvio Berlusconi te laten aftreden en in zijn plaats Prof. Mario Monti te installeren, die geliefd was bij de internationale financiële lobby. We begrijpen ook niet welke “grootheid” de Plaatsbekleder van Christus kan toeschrijven aan een man die zijn hele leven een diepe afkeer van de katholieke kerk heeft getoond.  Maar dit betekent redeneren in religieuze termen, terwijl het er voor paus Franciscus op lijkt dat religie moet worden geabsorbeerd door de politiek, gezien als de aardse dimensie van het leven van de Kerk.

Het is moeilijk te zien hoe de politieke eerbied die Franciscus toont voor de “machtigen” te rijmen valt met de oproep tot dat “welkom aan de minsten”, dat een van de hoekstenen van zijn pontificaat vormt.

In de dagen voorafgaand aan zijn eerbetoon aan Napolitano, bezocht Franciscus de stad Marseille, waarbij hij aangaf dat zijn bezoek niet gericht was aan de Franse natie, maar aan de multiculturele hoofdstad van de immigratie. In Marseille, in zijn toespraak tijdens de Mediterrane Ontmoetingen, ten overstaan van de Franse president Emmanuel Macron, zei de paus dat er geen “invasie” van migranten is, geen “noodsituatie”, omdat “degenen die hun leven riskeren op zee niet binnenvallen, maar op zoek zijn naar een welkom”. “Daarom moeten we een einde maken aan de “alarmistische propaganda” om “de angst van de mensen te voeden.” Het fenomeen migratie is “een feit van onze tijd” en “moet worden geregeld met een Europese verantwoordelijkheid die in staat is om de objectieve moeilijkheden het hoofd te bieden.” Op dezelfde zondag, 23 september, gaf kardinaal Matteo Zuppi, voorzitter van de Italiaanse bisschoppen, in Bologna onder applaus een toespraak voor de nationale partij van Rifondazione Comunista, de enige Italiaanse politieke partij die expliciet verwijst naar de principes van het Marx-Leninisme.

Zuppi, weer een lid van de extreem-linkse Sant’Egidio gemeenschap, was in de afgelopen maanden in Peking, Moskou en Kiev, als de persoonlijke boodschapper van de paus met een politieke boodschap van “dialoog”, waarbij hij aartsbisschop Richard Gallagher, de minister van buitenlandse zaken van de Heilige Stoel, passeerde.

Dit politieke activisme begint echter onverwachte reacties op te leveren van Chinese, Oekraïense en Poolse bisschoppen, die de Ostpolitik van paus Franciscus openlijk bekritiseren. De voorzitter van de Poolse bisschoppenconferentie (KEP), aartsbisschop Stanisław Gądecki, bekritiseerde in een interview met het Duitse katholieke weekblad Die Tagespost (18 sept. 2023) het standpunt van het Vaticaan over de Russische agressie tegen Oekraïne, verklarend dat “het op dezelfde manier behandelen van de agressor en het slachtoffer een vergissing is. Het lijkt op een herhaling van de fouten van de zogenaamde Vaticaanse Ostpolitik in de dagen van het communisme. Als Rusland de oorlog zou winnen, zou het zijn ambitie om de invloedssfeer van de Sovjet-Unie te herstellen niet opgeven. Dus krijgen we binnenkort weer een oorlog in Europa.”

Tegen deze stormachtige achtergrond zal de “Synode over Synodaliteit” plaatsvinden, een politieke gebeurtenis waarvan geen theologische nieuwigheden te verwachten zijn, maar eerder een pastorale boodschap die de Kerk zal “vernieuwen” of beter gezegd “revolutioneren” op het niveau van de praktijk.

De thema’s immigratie, arbeid, milieu, armoede en sociale integratie zullen deel uitmaken van het debat tijdens de synode. Dit is de leer van Johannes XXIII, in de toespraak Gaudet mater Ecclesia waarmee het Tweede Vaticaans Concilie op 11 oktober 1962 werd geopend. Ervan uitgaande dat zijn opvolger Johannes XXIV zou kunnen heten, zoals hij zei op 4 september, toen hij terugkeerde uit Mongolië, wijst paus Franciscus duidelijk een weg aan. De Revolutie in de Kerk is geen doctrine maar een “methode”, een politieke en pastorale praktijk die de oude doctrine verkruimelt zonder een nieuwe voor te stellen.

Maar Donoso Cortés had geen ongelijk toen hij zei dat, zelfs als je je in politieke discussies verdiept, je nooit moet ophouden je ogen op te heffen naar de bovennatuurlijke dimensie, waar alles uiteindelijk naar terugleidt, omdat het uiteindelijke doel van de mens niet op deze aarde ligt. Op 24 september, twee dagen na Giorgio Napolitano, stierf Matteo Messina Denaro, het historische hoofd van Cosa Nostra en verantwoordelijk voor gruwelijke criminele episodes, in een gevangenis in L’Aquila. Messina Denaro weigerde, net als Napolitano, een religieuze begrafenis. “Geen begrafenis van de katholieke kerk,” zei hij, “God zal mijn gerechtigheid zijn.” 

De gangster en de atheïst-communist stonden op dezelfde dagen voor God, de hoogste rechter over elk woord, elke daad en elk verzuim. Hun aardse levens zijn zeer verschillend geweest. Maar zal hun eeuwige lot anders zijn? (Roberto de Mattei)