Commentaar van redactieOn 9 april 2020 by Redactie

Vanouds zeggen liberalen en vrijdenkers: Alle godsdiensten zijn verschillende vormen van hetzelfde. De godsdiensten uiten zich weliswaar op verschillende wijzen maar ze geloven allemaal in dezelfde God en zijn ze zijn allemaal uit op broederschap en vrede. Daarom streven liberalen en vrijdenkers (onder andere de vrijmetselarij) naar één wereldgodsdienst als middel tot onderlinge verbroedering.

Daartegenover staat van oudsher het katholieke christendom dat de uniciteit van het christelijke godsbeeld benadrukt. Geen enkele andere godsdienst kent God als de Drie-ene. Ook benadrukt het christendom de uniciteit van de Godmens Jezus Christus, gestorven en verrezen, die de enige weg, waarheid en leven is. Los van Christus kunnen wij niets, los van Hem is geen verlossing en toegang tot God mogelijk. Daarom is missionering een dienst aan de mensheid en het ultieme eerbetoon aan God en diens verlossingswerk in Christus.

Ik zeg niet dat de katholieke Kerk haar eigen erfenis totaal heeft verlaten en de gedachten van de liberalen en vrijdenkers helemaal heeft overgenomen, maar er zijn de laatste jaren wel barsten en scheuren gekomen in de kerkelijke overtuiging, tenminste in de overtuiging zoals die door Romeins instanties en met name ook door de huidige paus naar voren wordt gebracht. Was de Kerk in het verleden in haar uitspraken helder en maakte zij het nodige onderscheid, nu is zij vaak onduidelijk en formuleert zij dubbelzinnig. En dat is naar mijn mening nog gevaarlijker dan duidelijke ketterij. Dan weet je immers precies waar iemand staat en kun je die opvatting bestrijden. De dubbelzinnigheid maakt alles glibberig en moeilijk te bestrijden omdat men dan steeds zegt: dat heb ik niet bedoeld.

Een duidelijk voorbeeld daarvan is Abu-Dhabi-verklaring die de paus heeft ondertekend en waarin staat dat God (alle rassen… en) alle godsdiensten gewild heeft. Tekenend voor de toestand van de Kerk is dat hierop maar een paar bisschoppen hebben gereageerd. Het is namelijk een ketterij te beweren dat God alle godsdiensten heeft gewild. Dat zou immers een directe aanval betekenen op de uniciteit van de verlossing door Christus. Tegen bisschop Athanasius Schneider zei de paus, dat hij de “permissieve wil” van God bedoeld had, d.w.z. dat God de vele godsdiensten toelaat maar niet positief wil. Dit is duidelijk onzin want we kunnen ons moeilijk voorstellen dat God op dezelfde manier het zwarte ras “toelaat”. Immers “rassen” en “godsdiensten” staan in dezelfde opsomming. Op de vraag van bisschop Schneider om de zaak in de verklaring te verduidelijken heeft de paus niet gereageerd. Hij heeft zelfs opdracht gegeven de inhoud van deze verklaring op katholieke onderwijsinstellingen te leren. Het is onvoorstelbaar maar waar: de paus van de katholieke Kerk heeft gezegd of minstens de indruk gewekt dat voor God alle godsdiensten hetzelfde zijn.

In deze mind set past de afkeer van de paus van wat hij “proselytisme” noemt. Dat woord gebruikt hij heel vaak. Hij omschrijft het niet. Het blijft allemaal een beetje onduidelijk maar hij lijkt er toch ook missionering mee te bedoeling. In ieder geval hebben die woorden bedoeld of onbedoeld dat effect: laat iedereen maar in zijn eigen geloof zalig worden. Hoe ver zijn we dan van het evangelisch en apostolisch geloof verwijderd!

In diezelfde mind set past ook de hele Amazonesynode waarin nauwelijks sprake is van Christus en waar seculiere ecologisch-sociaal-economische zaken het evangelie en de traditie van Kerk totaal hebben verdrongen. In kerkelijke documenten wordt het regenwoud een “locus theologicus” genoemd en worden heidense rituelen en toverkunsten positief gewaardeerd. Hoe ver dit alles gaat, is gebleken in de Pachamama-afgoderij in de Vaticaanse tuinen en de St.-Pieter. Voor het eerst in de hele joods-christelijke traditie van het oude en het nieuwe testament wordt een vruchtbaarheidsgodin niet afgewezen maar aanvaard als passend in het christendom. Is de volgende stap dat we de boeddhabeelden in vele Westerse huiskamers als teken van universele mindfulness onder de zegen van de paus als onderdeel van de hedendaagse Westerse cultuur naar onze kerken verhuizen?

In het kader van heel deze geesteshouding heeft de Pauselijke Raad voor de Interreligieuze Dialoog een vriendelijke boodschap aan de boeddhisten gestuurd bij gelegenheid van de viering van het feest van Vedakh/Hanamatsuri. Er is natuurlijk niets tegen vriendelijke boodschappen maar als die boodschappen afbreuk doen aan onze eigen katholieke identiteit, worden ze gevaarlijk. Het thema is “Boeddhisten en christenen: bouwen aan een cultuur van compassie en broederschap”.. “in onze spirituele zoektocht en met het getuigenis en de dienstbaarheid die we geven aan een gewonde mensheid en een gewonde aarde”. Dan vraag ik: is de katholieke Kerk op spirituele zoektocht? Ik heb altijd gedacht dat zij de door God gegeven gids is voor de spirituele zoektocht van de mensheid. De Kerk plaatst zich hier op hetzelfde niveau als het heidense boeddhisme. Verder wordt er gezegd: “de ware leringen van de religies nodigen ons uit verankerd te blijven in de waarden van de vrede; om de waarden van de wederzijds kennis, menselijke broederschap en gemeenschappelijk leven hoog te houden”. Het gaat hier blijkbaar om een soort gemene deler van alle godsdiensten met een naïef voorbijgaan aan de grote verschillen tussen boeddhisme en christendom en met het oog enkel – en dat ook nog op een naïeve wijze – gericht op “het genereren van concrete initiatieven…. op het pad van de broederschap, vooral met de armsten, en met betrekking tot ons veel mishandelde gemeenschappelijke huis”. Dat “gemeenschappelijke huis” is een geliefd thema van Franciscus. Het is een soort “toren van Babel” waar we samen, met of zonder God, aan kunnen bouwen, door samenwerking tussen godsdiensten, door een soort wereldregering van de VN, door ecologische bekering.

Heel bont maakt het de boodschap als zij prins Siddharta (Boeddha) die op zoek ging naar wijsheid en afstand deed van zijn status als prins en zich hulde in de kleren van een eenvoudige monnik, vergelijkt met Franciscus van Assisi die “zijn mooie kleren verruilde voor de eenvoudige kleding van een bedelaar  omdat hij Jezus wilde volgen…. Hun voorbeeld en dat van hun volgelingen inspireert ons tot een leven van onthechting, waarbij we nadenken over wat het belangrijkste is. Zo kunnen we ons met meer vrijheid inzetten voor een cultuur van compassie en broederschap om het lijden van de mensheid en van de cultuur te verlichten.” Er is een wereld van verschil tussen de onthechting van Boeddha en de onthechting van Franciscus. Het is schandalig die twee op één lijn te zetten. Boeddha gelooft niet in God, gelooft zelfs niet in de zinvolheid van de schepping, en van zijn lichaam. Zij grootste ideaal is ongevoelig te worden voor het materiële wat hem afhoudt van het wezenlijke, dat bestaat in de verlichting, het één worden met het al of met het niets. De onthechting bij Boeddha heeft niet tot doel zich in te zetten “voor een cultuur van compassie en broederschap” maar zich te bevrijden van alle materiële rompslomp, ook het lijden in hem zelf en om hem heen. Het boeddhisme is wezenlijk op het ik gericht, niet op de wereld, niet op de ander. Franciscus daarentegen wil arm worden om zich meer op God en de naaste te kunnen richten. Hij herstelt het huis van God en omarmt de melaatse. Chesterton zegt in zijn boek “Orthodoxie” dat de enorme afstand die er ligt tussen boedhisme en christendom uitgedrukt ligt in hun beelden. De christelijke heiligen hebben hun ogen open naar God en naar de wereld. De boeddha’s hebben allemaal hun ogen dicht. Ze kijken noch naar God noch naar de wereld. Alleen maar naar zichzelf. Daarom waarschijnlijk zijn de boeddhabeelden in onze heidense postchristelijke wereld zo populair; het draait toch allemaal om ons.

In de visie van paus Franciscus op het gezamenlijke huis waaraan wij moeten werken en waarin ook het “Global pact over opvoeding” past voor een “meer open en solidair onderwijs, dat in staat is te luisteren, een constructieve dialoog te voeren en wederzijds begrip te kweken”, moeten alle plooien van verschil tussen godsdiensten worden gladgestreken en moet missie vervangen worden door “constructieve dialoog”.

Het katholieke christendom met aanspraak op universele waarheid maakt zo langzamerhand plaats voor een christendom dat met de andere godsdiensten een bepaalde culturele en traditionele versie is van een universele wereldgodsdienst van harmonie en vrede. En bijna niemand lijkt het in de gaten te hebben of……. zijn de meeste bisschoppen het ermee eens?

Witte Donderdag 2020