Het glimlachende gezicht van het willen wegvagen
Door David Deane in The Dispatch
Onlangs werd ik geïnterviewd door CTV, de nationale omroep van Canada, over het begin van het pontificaat van paus Leo. De interviewer stelde een vraag die mij al in talloze interviews over het pontificaat van Leo of Franciscus is gesteld: ‘Zal hij de kerk eindelijk moderniseren?
Als interviewers deze vraag stellen, vragen ze niet of de kerk de nieuwste smartphones, AI of TikTok zal gebruiken voor evangelisatie. Ze bedoelen niet moderniseren in technologische zin. Ze bedoelen ook niet moderniseren in organisatorische zin, door gebruik te maken van de nieuwste ideeën over leiderschap of managementefficiëntie.
Nee, wat ze bedoelen, en wat ze al meer dan 150 jaar bedoelen als ze vragen naar modernisering, is simpelweg dit: “Zal de kerk meer op ons gaan lijken en onze waarden en principes overnemen?”
Het woord “ons” is hier belangrijk. Want de mensen die deze vraag stellen – of het nu om staatsomroepen, academici of journalisten gaat – zijn toegewijd aan kernwaarden en principes die zij delen. Dit zijn volgens hen de kernwaarden van het moderne Westen. Inclusie is goed, uitsluiting is slecht. Het verleden is verdacht omdat het verleden groepen uitsloot, en deze groepen, of het nu vrouwen zijn of mensen die graag seksuele gemeenschap hebben met personen van hetzelfde geslacht, moeten nu worden opgenomen. Traditie is dus verdacht omdat het een stoffig relikwie is van dit repressieve tijdperk. Democratie is, zoals alle weldenkende mensen weten, goed; en het feit dat niet alle nominale katholieken op hun leiders stemmen, is ondemocratisch en dus slecht.
Ik zou nog verder kunnen gaan, maar we weten allemaal wat deze waarden zijn. Ze zijn totemistisch in universitaire cursussen, goedkope films, tv-programma’s, reclame en krantenartikelen. Het zijn de waarden van het liberalisme, als je pedant wilt zijn, of gewoon “goede waarden” als je zo ondergedompeld bent in het Westen dat je niet weet dat ze ongenuanceerd of betwistbaar zijn. Ze worden niet gepresenteerd als één van de vele opties, maar als het neutrale, onvermijdelijke eindpunt van de geschiedenis.
De vraag of de kerk zich moet ‘moderniseren’, zowel in de negentiende eeuw als vandaag de dag, is dus een vraag of de kerk moet worden opgenomen in de ‘moderniteit’ of het liberalisme. Toen paus Pius IX in de jaren 1860 onder druk werd gezet om zich te verzoenen met ‘vooruitgang, liberalisme en moderne beschaving’, werd hem gevraagd precies datgene te doen wat deskundigen vandaag de dag van de paus eisen. De eis is constant omdat het project van de moderniteit totaliserend is.
Het verhaal van het moderne Westen is een verhaal over instelling na instelling, groep na groep, die samensmelten met dit ethos. Van monarchieën tot regeringen, tot naties, tot sportorganisaties, tot universiteiten, tot media, tot bedrijven, tot alle mensen, moderniteit is het proces van het uitwissen van verschillen en specificiteit in naam van ‘vooruitgang’. Het is een onverbiddelijk proces waarbij iedereen zich bekeert tot deze principes. De media en universiteiten fungeren als evangelisten en geestelijken; zij zijn de missionarissen in de frontlinie.
Cruciaal is dat zij niet geloven dat zij koloniseren; zij geloven gewoon dat zij werken voor vooruitgang, gerechtigheid of het goede. Zij zijn trouwe geestelijken, zonder enige twijfel. Zij trachten de identiteit van anderen uit te wissen ten behoeve van gerechtigheid, vooruitgang en zelfs ten behoeve van degenen die zij trachten te bekeren. Dit is niet het gewelddadige imperialisme van de kanonneerboot, maar het zachte imperialisme van de HR-afdeling, de subsidiecommissie en de omroepnormen. Het verovert niet door het lichaam te vernietigen, maar door de ziel te herschrijven.
Als mij dan wordt gevraagd naar de modernisering van de kerk, wordt mij gevraagd of de kerk bereid is gekoloniseerd te worden. Is de kerk bereid de realiteit te accepteren en te buigen voor de dominante ideologie, of door te vechten, zoals een gekke Japanse soldaat op een eiland in de Stille Oceaan die zich niet realiseert dat de oorlog al lang voorbij is?
Hoewel deze taal van kolonisatie en strijd retorisch lijkt, is het belangrijk om te weten dat groepen die ‘moderniseren’ niet simpelweg groepen zijn die een make-over krijgen. Ze zien er niet alleen uit alsof ze deel uitmaken van hetzelfde ‘merk’ als het moderne liberalisme, terwijl ze hun aard en identiteit behouden. Ja, sportorganisaties houden zich nog steeds bezig met sport, terwijl ze tegelijkertijd als evangelisten voor de dominante ideologie optreden door regenboogvlaggen te hijsen en regenboogveters te dragen. Apple kan nog steeds iPhones verkopen en Disney kan nog steeds films maken, terwijl ze evangeliseren met hun behang of inhoud.
Wanneer ze moderniseren, kunnen ze hun kernfocus nog steeds in belangrijke mate behouden. Net zoals gekoloniseerde landen het overgrote deel van hun inkomsten konden behouden en slechts een klein bedrag aan belastingen aan het rijk hoefden af te dragen, konden ze meestal hun eigen strijd voeren en hoefden ze slechts af en toe soldaten te sturen om het koloniserende land te helpen. Kolonisatie betekent niet altijd dat een functie volledig verdwijnt; vaak betekent het alleen maar een herschikking van loyaliteiten.
Maar de focus van de kerk ligt op denken en handelen, geloof en werken. Ze concentreert zich op hoe we moeten leven, wat we moeten geloven en met welke goederen en waarheden we ons moeten identificeren om in overeenstemming te zijn met dit goede en deze waarheid. Of het nu gaat om de media, het bedrijfsleven of de academische wereld, de moderne ideologie die hen bindt, richt zich ook op wat we moeten geloven (over inclusie en exclusie), met welke goederen en waarheden we ons moeten identificeren (over vrijheid en bevrijding) en hoe we moeten leven (zelfs tot aan de geaccepteerde manieren om seks te hebben en niet te hebben).
Daarom zou kolonisatie door de ideologie van het moderne Westen voor de kerk niet gedeeltelijk zijn, maar totaal. De kerk verkoopt geen product dat in een Pride-vlag kan worden verpakt; de kerk is een manier van leven die totale trouw vereist. Terwijl een moslimaccountant zich tot het christendom zou kunnen bekeren en nog steeds accountant zou kunnen blijven, zou een moslimimam zich niet kunnen bekeren en tegelijkertijd imam blijven. Microsoft kan nog steeds software verkopen, zolang gebruikers in Outlook voor “Pride”-kleurenschema’s kunnen kiezen, terwijl het bedrijf één wordt met de waarheid van het moderne Westen. Maar kerken kunnen dat niet.
Op het moment dat een kerk instemt met het hoogste goed als “inclusie” in plaats van “heiligheid”, of ‘autonomie’ in plaats van “gehoorzaamheid”, is zij opgehouden een kerk te zijn en is zij een spirituele ngo voor de liberale staat geworden.
Kerken die dat proberen, worden al snel de evangelische voorhoede van moderne liberale waarden. Ze zijn niet langer predikers van het evangelie, maar predikers van moderne liberale waarden. We zien dit bij de mainstream protestantse denominaties die alle principes van de seksuele revolutie hebben omarmd; hun kerkbanken zijn leeg, maar hun persberichten zijn onberispelijk orthodox volgens de normen van de New York Times. Ze prediken met religieuze ijver de waarden die ‘ons’ definiëren als moderne seculiere westerlingen.
Hier is een specifieke psychologie aan het werk. Als Paulus alleen maar tentenmaker was geweest, had hij zich kunnen bekeren van het jodendom tot het christendom en toch tenten kunnen blijven maken. Maar Paulus, de ijverige prediker, was een ijverige prediker van het christendom. Kerken die ‘moderniseren’ worden ijverige evangelisten van het liberalisme. Vaak is de bekeerling fanatieker dan degene die in het geloof is geboren. De ‘gemoderniseerde’ christen is vaak wanhopiger om zijn loyaliteit aan het nieuwe regime te bewijzen dan de seculiere mens die dat als vanzelfsprekend beschouwt. Ze worden de inquisiteurs van de nieuwe orde en jagen op de ‘achtergebleven’ elementen van hun eigen traditie om ze op te offeren aan de nieuwe goden van de vooruitgang.
We hebben dit proces al eerder gezien. Het heidendom dat ooit bloeide in de antieke wereld werd gemoderniseerd door het christendom. Scherpzinnige geleerden kunnen nog steeds de overblijfselen ervan zien in sommige christelijke praktijken van vandaag, maar dat is alles wat er nu nog van over is. Hetzelfde geldt voor de opkomst van de islam. Christenen in Noord-Afrika en het oostelijke Middellandse Zeegebied moderniseerden zich in de loop van eeuwen en namen in veel gevallen een synthese aan tussen hun christelijke geloof en het nieuwe geloof dat islam begon te heten. Binnen enkele eeuwen waren ze volledig uitgewist. Sommige zonderlingen, zoals Johannes van Damascus, een theoloog en monnik uit de late zevende en vroege achtste eeuw, noemden hen nog steeds christelijke ketters, maar de sporen van hun christendom waren steeds moeilijker te vinden onder de nieuwe ideologie waarin zij zich hadden gemoderniseerd. Zij dachten dat zij zich aanpasten om te overleven, maar in werkelijkheid pasten zij zich aan totdat zij verdwenen waren.
De interviewer die mij deze vraag stelde, was, net als eerdere interviewers die mij soortgelijke vragen stelden, een aardige man.
Misschien is hij zelf wel een soort christen, of, wat waarschijnlijker is, waren zijn ouders of grootouders dat. En ik begrijp waarom hij deze vraag stelde. Hij is een vertegenwoordiger van een dominante wereldideologie en hij wil dat de katholieke kerk zich bij hen aansluit en er deel van gaat uitmaken; dat we ophouden het vreemde ding te zijn dat we al 2000 jaar zijn en in plaats daarvan opgaan in de glorieuze wereld waarin hij leeft.
Hij stelt deze vraag niet uit kwaadaardigheid. Hij stelt deze vraag uit verwarring over waarom we ervoor kiezen om buiten de warmte van de consensus te blijven. Maar alleen als wij katholieken beseffen dat deze vraag een vraag is over kolonisatie, over vernietiging door een dominante ideologie, kunnen we volledig begrijpen wat er op het spel staat wanneer deze vraag wordt gesteld. Het is het glimlachende gezicht van het willen wegvagen dat de hoop uitdrukt dat we ophouden te bestaan.
Dutch
Write a Reply or Comment