2025-D . Commentaar van derdenOn 16 juni 2025 by Redactie

Een van de meest giftige resultaten van het pontificaat van Franciscus was de onbarmhartige onderdrukking van iedere vernieuwing en opleving in de Kerk. Franciscus en zijn medestanders waren volledig de postconciliaire ontwikkelingen (overigens niet zozeer van het Concilie als wel van de tijdgeest) toegedaan en ze verwachtten daar alle heil van. Echter, dat heil bleef uit. In hun zogenaamd “levendige” gemeenschappen kwam de krimp. En knarsetandend moesten ze aanzien dat jongeren zich niet tot hen maar tot meer traditionele gemeenschappen aangetrokken voelden. Dat kon en mocht niet gebeuren. Vandaar de scheldpartijen van Franciscus in de richting van dit soort bewegingen. Vandaar het schrikbewind van de visitaties onder Franciscus die alleen dienden om orthodoxe bisschoppen en nieuwe orthodoxe gemeenschappen uit te schakelen. Bijna alle jonge, traditionele gemeenschappen hebben er al mee te maken gehad zonder dat er duidelijke, zwaarwegende klachten waren. Overigens hebt u al eens gehoord over een visitatie van de H. Stoel bij de jezuïeten? Nee toch? Terwijl er genoeg redenen voor zouden zijn. Nu is Heiligenkreuz aan de beurt. De Judaskus van het dicasterie bestaat in zalvende, schijnheilige woorden, maar onderstaand stuk van Silere non possumus, een website van Romeinse priesters, liegt er niet om. (CM)

Het nieuwe leidende duo aan het hoofd van het dicasterie voor de instituten van gewijd leven en sociëteiten van apostolische leven – bestaande uit zuster Simona Brambilla, sinds januari 2025 prefect, en zuster Tiziana Merletti, sinds mei van datzelfde jaar secretaris – is al begonnen uiting te geven aan zijn ideologisch keurmerk. En zoals te verwachten was, lijken de eerste slachtoffers die levendige en dynamische realiteiten te zijn die niet passen in het intellectuele denkschema van twee zestigers die nog steeds vastzitten in de geest van de jaren zestig.

Enkele dagen geleden werd vanuit het Piazza Pius XII een brief gestuurd naar de cisterciënzerabdij Heiligenkreuz – dat eerbiedwaardige Oostenrijkse klooster dat vandaag de dag geldt als een van de weinige authentieke voorbeelden van monastieke vernieuwing in Europa. In de brief wordt een apostolische visitatie aangekondigd die door het dicasterie zal worden uitgevoerd – een sterk en ondubbelzinnig signaal, waarachter altijd Mauro Giuseppe Lepori schuilgaat.

Mauro Lepori en de afgunst

Achter deze actie van het dicasterie doemt de controversiële figuur op van Mauro Giuseppe Lepori, de generaal-abt van de cisterciënzerorde, die al geruime tijd een persoonlijke, verbeten campagne voert tegen degenen binnen zijn eigen orde die de moed hebben om een andere weg in te slaan dan hij.

Hij staat bekend om zijn banden met de kringen van Comunione e Liberazione, zijn nooit verholen ambitie om tot bisschop te worden benoemd en zijn actieve congresactiviteiten. Lepori heeft niet geaarzeld om spirituele gemeenschappen die niet in zijn straatje passen onder curatele te plaatsen – zelfs zonder bewijzen of concrete beschuldigingen.

Een sprekend voorbeeld is het klooster San Giacomo di Veglia, dat door het meedogenloze optreden van Lepori en de stilzwijgende instemming van het dicasterie in het vizier kwam. Nu is het de beurt aan Heiligenkreuz – een levendige, jeugdige gemeenschap onder leiding van abt Maximilian Heim, een alom gerespecteerde figuur met internationale uitstraling. Juist Heim was herhaaldelijk het doelwit van destructieve kritiek van Lepori, die ervan wordt beschuldigd een te “weinig monastiek” model van het cisterciënzerleven te belichamen – althans volgens Italiaanse (of misschien Franse) maatstaven. Maar de vraag rijst: is er maar één manier om monnik te zijn? Of wordt de kerk niet veeleer gekenmerkt door een rijkdom aan charisma’s?

Het subtiele gif van clericale afgunst

Hier komt een fundamenteel kwaad aan het licht: afgunst – een endemische wond in de geestelijkheid en het religieuze leven. Telkens wanneer een gemeenschap bloeit, zich vernieuwt, jonge mensen aantrekt en het volk van God nieuwe hoop geeft, is er wel iemand – gefrustreerd en onzeker – die twijfel wil zaaien, laster wil verspreiden en giftige verhalen wil verzinnen. Beschuldigingen behoeven geen bewijs: een fluistering volstaat, een hint, een anonieme e-mail aan de ‘juiste’ persoon – en de inquisitoriale machine wordt in gang gezet. Uit bepaalde monden komen altijd moreel gecamoufleerde toespelingen, maar wat de ander wordt verweten, is vaak niets anders dan de weerspiegeling van verborgen eigen begeerten. De recente geschiedenis van de kerk is rijk aan dergelijke snelrechtprocedures, waarbij het woord ‘apostolische visitatie’ niet staat voor genezing en vaderlijke zorg, maar voor achterdocht en minachting. En niet zelden projecteren degenen die onenigheid zaaien hun eigen emotionele wonden op anderen – zoals talrijke psychologische studies aantonen.

Heiligenkreuz is hiervan een duidelijk voorbeeld: een bloeiende, jeugdige gemeenschap, geworteld in de liturgie en het kloosterleven, met een reële uitstraling op het leven van gezinnen, studenten en gelovigen. In een tijd van geestelijke verwoesting zou een dergelijk klooster als voorbeeld moeten dienen – niet als schietschijf.

Een ideologische aanval onder het mom van een visitatie

Maar het probleem is niet alleen Lepori. Het echte kwaad schuilt in het feit dat aan het hoofd van het dicasterie twee vrouwen staan die een egalitaire en wantrouwende visie delen, die elke vorm van succes in het kloosterleven met argwaan bekijkt – vooral daar waar trouw aan de traditie gepaard gaat met pastorale levendigheid. Het duo Brambilla-Merletti dreigt het dicasterie te veranderen in een instrument van ideologische onderdrukking, waarin apostolische visitaties niet langer dienen ter onderscheiding, maar om politieke tegenstanders uit te schakelen.

In een kerk die maar al te vaak haar toevlucht neemt tot abstracties of compromissen, is een plek als Heiligenkreuz een ongemakkelijk baken. Te veel liturgie? Te veel Latijn? Te veel jonge monniken in habijt? Voor sommigen misschien wel. Misschien is dat precies de reden waarom het onder vuur is komen te liggen. En misschien is het geen toeval dat dit gebeurt op het moment dat voor het eerst twee vrouwen het dicasterie in deze constellatie leiden. Niet te vergeten is ook de afkeer van bepaalde kringen tegen dit klooster, omdat het de thuisbasis is van de Filosofisch-Theologische Hogeschool Benedictus XVI – een instelling die in 2007 door paus Benedictus XVI werd erkend en waar veel uitstekende katholieke docenten lesgeven.

Dit alles toont aan dat het hier gaat om misbruik van kerkelijke autoriteit om een ideologische, egalitaire visie door te drukken, die de verscheidenheid aan charisma’s onderdrukt en alles wat voortkomt uit innerlijke levendigheid tracht klein te houden.

Een voorteken voor de hele Kerk

Het geval Heiligenkreuz is geen marginale aantekening binnen de cisterciënzerorde – het is een lakmoesproef voor de hele Kerk. Als persoonlijke wraak en ideologische afgunst zegevieren over waarheid en geestelijke vruchtbaarheid, dan is niemand meer veilig: noch de kloosters, noch de nieuwe gemeenschappen, noch de bewegingen, noch de parochies waar het evangelie nog met ernst en schoonheid wordt beleefd.

Heiligenkreuz is niet volmaakt – geen enkele gemeenschap is dat – maar het is een teken van hoop te midden van de puinhopen. Als ook dit wordt vernietigd, alleen maar om de frustraties van enkelen te stillen en de controle te behouden van hen die vrijheid vrezen, dan wordt duidelijk: het probleem zijn niet de monniken, maar degenen die met een ideologisch benevelde ziel heersen.

“Aan hun vruchten zult gij hen herkennen” (Mt 7,16). Misschien is het tijd om naar de vruchten te kijken. En te voorkomen dat ze ten prooi vallen aan afgunst en verrotten.