Een vaderlijke paus?
In de BisdomNieuwsbrief nr. 3, 2023, neemt onze bisschop, Mgr. G. de Korte, het op voor paus Franciscus. Op zich lijkt dat vanzelfsprekend: een katholieke bisschop die het opneemt voor de paus. Maar zo vanzelfsprekend is dat niet. Paus Franciscus is namelijk binnen de Kerk een zeer omstreden figuur, al wordt dat publiekelijk, met name onder bisschoppen, nogal eens verdoezeld, waarschijnlijk omdat men tegen beter weten in de schijn wil ophouden dat het fundament van eenheid in de Kerk, dat Petrus behoort te zijn, nog als zodanig functioneert. Bovendien speelt waarschijnlijk ook de zeer platvloerse reden mee dat de paus er blijk van heeft gegeven zeer wraakzuchtig te zijn en niet schroomt zijn macht aan te wenden om zijn eigen persoon te beschermen, als er maar een zweem van kritiek klinkt uit kringen die hij middels benoemingen aan kan.
Ik wil hier kort ingaan op enkele opmerkingen van de bisschop.
“Franciscus is voor velen binnen en buiten de Kerk een moreel leider.” Dat waag ik ten sterkste te betwijfelen. Allereerst buiten de Kerk. Zover als ik kan zien, neemt hij op het wereldtoneel voornamelijk seculier gangbare posities in, met name de 17 SDG’s (Sustainable Development Goals) die door de VN worden gepromoot. Hij stelt zich daar zonder veel voorwaarden achter. Zijn voorgangers namen daar meer genuanceerde posities in en maakten voorbehoud ten aanzien van zaken die niet stroken met de katholieke moraal en de sociale leer (bijv. ten aanzien van gezinspolitiek en abortus). Franciscus laat de stem van de Kerk als geweten van de wereld veel minder horen. Datzelfde geldt voor zijn tolerante houding ten aanzien van linkse, onderdrukkende regimes (niet ten opzichte van rechtse). Duidelijk is ook zijn steun voor democraat Biden zonder enige kritiek op diens liberalisering van abortus etc. en zijn afwijzing van de republikein Trump zonder ooit enige waardering te uiten voor wat hij bereikt heeft te aanzien van het terugdringen van abortus. Opvallend is ook dat hij verhinderde dat de Amerikaanse Bisschoppenconferentie een uitspraak deed over katholieke politici die zich sterk maken voor abortus, terwijl hij openlijk Trump als onchristelijk aanviel omdat hij de ongebreidelde immigratie wilde aanpakken. Ik vind dit meer een politieke leiding dan een morele leiding vanuit de katholieke moraal. Opvallend is overigens ook dat de Vrijmetselaars die in de Kerk altijd een religieuze en morele tegenstander hebben gezien, nu paus Franciscus als medestander de vrijmetselaarshemel in prijzen. Kortom als paus Franciscus al een moreel leider in de wereld is, dan is het niet de moraal van de katholieke Kerk die hij in de wereld uitdraagt en waarvoor hij zich sterk maakt. De morele positie van de Kerk in de wereld is onder Franciscus eerder verzwakt dan versterkt. Dat hoor ik trouwens ook van serieuze protestanten die in Johannes Paulus II en Benedictus XVI een morele wereldleiders zagen maar bij Franciscus zijn afgehaakt.
Dan binnen de Kerk. Hielden de voorgangers van Franciscus, en met name paus Johannes Paulus II, in lijn met de hele kerkelijke traditie de hoge eisen van de christelijke moraal aan de gelovigen voor, Franciscus zwakt met versluierende termen als barmhartigheid, pastoraal, gradualiteit, eigen geweten, en begeleiding de eisen van de persoonlijke christelijke moraal af, zeker op het terrein van seksualiteit en relaties. Hij valt de norm als ideaal weliswaar niet aan en probeert zo formele ketterij te vermijden, maar in feite is het “haalbaar” morele goed (of voldoende) en het ideaal niet meer absoluut geboden. Middels onderscheiding en begeleiding kan men dan tot de conclusie komen dat God van jou op dit moment een tweede huwelijk vraagt als een goed op dit moment.
De bisschop schrijft: “hij kiest als een vaderlijke paus voor de weg van de geleidelijkheid. De eenheid van de Wereldkerk mag niet in gevaar komen.” Hier lijkt te worden gesuggereerd dat de paus een andere Kerk wil, in ieder geval met een andere, minder strikte moraal. Die hij geleidelijk wil invoeren omdat hij de hele Kerk mee wil krijgen. Hij heeft dat gedaan door een voetnoot in “Amoris Laetitia” waarin hij suggereerde dat je onder bepaalde omstandigheden in een louter burgerlijk tweede huwelijk te communie zou mogen gaan, hoewel de Kerk dat altijd verboden heeft. Sommige brave bisschoppen hebben zich in allerlei bochten gewrongen om “Amoris Laetitia” goed uit te leggen terwijl de paus zich haastte de Argentijnse bisschoppen te verzekeren dat zij de juiste uitleg van de exhortatie hadden, namelijk dat hij wel degelijk bedoelde dat ze te communie konden gaan. De dubia-kardinalen die op respectvolle wijze fundamentele vragen aan de paus hebben gesteld, wachten nog steeds, sommigen al in de hemel, op antwoord.
Dubbelzinnigheid is het grote wapen van Franciscus. Formeel valt hij de leer van de Kerk niet af. Toch is hij eigenlijk niet in de leer geïnteresseerd. Waar het hem om gaat is de praktijk waarin de meeste mensen leven. Dat is naar mijn mening niet de geest van het evangelie maar de geest van de tijd. Die geest van de tijd moet gedoopt worden met woorden als begrip, pastorale nabijheid, veldhospitaal of erger nog: de Heilige Geest die in deze tijd tot ons spreekt. Zo valt het onderscheid tussen Kerk en wereld langzamerhand weg. Geseculariseerde christenen krijgen zo de indruk dat zij nog christen zijn en dat ze het evangelie beleven. Het wordt in feite losgemaakt van zijn apostolische oorsprong en “gecontextualiseerd”. Ik ben bang dat het hele synodale gebeuren waar Franciscus zo vol van is, dit dubieuze doel dient. Waarom zou je er anders aan beginnen als je het Pastoraal Concilie van Noordwijkerhout en de Duitse Synodale Weg kent, die alleen verwereldlijking en geen verdieping hebben gebracht?
Ik noem dat niet vaderlijk. Mijn gedachten gaan eerder uit naar “een wolf in schaapskleren” als typering. De bisschop noemt dat “Maar de paus wil een pastorale leraar zijn. Een leraar die mensen omarmt. En de leer kan evolueren. Er is immers organische groei mogelijk.”
“die mensen omarmt”: ik zou liever zeggen en dat lijkt me realistischer: “die mensen naar de mond praat”.
Dat de leer zich kan ontwikkelen is in de Kerk een aanvaard gegeven maar niet op de manier waarop de bisschop lijkt te bedoelen. Immers: ontwikkelen van de leer binnen de Kerk betekent altijd: verdiepen, dieper inzicht krijgen. Maar dat dieper inzicht kan nooit tegenstrijdig zijn aan het eerdere inzicht. Het is binnen de kerkelijke leer bijv. onmogelijk dat iets wat in de bijbel en heel kerkelijke traditie zonde is, nu ineens iets goeds zou zijn. Ik noem hier echtscheiding en tweede huwelijk, en homoseksuele handelingen.
De bisschop noemt dan als voorbeelden van evolutie: “het katholieke denken over democratie, de doodstraf, godsdienstvrijheid, oecumene en interreligieuze dialoog”. In dit rijtje is alleen de doodstraf iets wat altijd een onderdeel is geweest van de Bijbelse en kerkelijke leer. De evolutie zit hem hierbij in het feit dat er steeds minder omstandigheden worden gezien die de doodstraf kunnen rechtvaardigen. Op dat terrein heeft paus Johannes Paulus II behartenswaardige dingen gezegd. De doodstraf onder alle omstandigheden tot onrechtvaardige straf verklaren is echter een “evolutie” die te ver gaat en die paus Franciscus niet met een beroep op Bijbel en traditie kan rechtvaardigen. Hij gaat daarmee zijn pauselijk boekje te buiten. De Kerk heeft nooit een dogmatische voorkeur gehad voor een staatsvorm. Maar de democratie is in de geschiedenis op haar weg gekomen en ze heeft die gematigd positief maar niet als enig mogelijke staatsvorm beoordeeld. Godsdienstvrijheid, oecumene en interreligieuze dialoog zijn vruchten van Vaticanum II, die overigens niet in alle onderdelen en uitwerkingen binnen de Kerk onomstreden zijn. Over de godsdienstvrijheid wil ik alleen maar zeggen, dat het tot de oudste tradities van de Kerk behoort, dat niemand tot het geloof gedwongen mag worden. In onze pluriforme samenleving is het tegenwoordig een heel geschikt principe om vreedzaam samen te leven , maar of op fundamenteler niveau de godsdienstvrijheid een vrijheid is die de mens “van nature” heeft is zeer de vraag, omdat je dan zou moeten aannemen dat God de mens die vrijheid gegeven heeft, en dus positief wil dat de mens in dwaling kan leven.
Al met al zijn de voorbeelden die de bisschop noemt, geen voorbeelden van dogma of moraal, maar verder van de kern verwijderde kerkelijke posities die bij ontkenning zelfs geen ketterij opleveren.
Wat betreft die “vaderlijke paus” heeft van alle pausen die ik heb gekend Franciscus by far de minst vaderlijke uitstraling. Is het vaderlijk hoe hij omgaat met de traditionele katholieken? Hij ontneemt ze al hun rechten. Hij scheld ze de huid vol. Bij herhaling noemt hij ze “indietristen”, mensen die met hun rug naar de toekomst staan.
Een bisschop die traditionele standpunten verkondigt, krijgt zijn ontslag steevast vlak na zijn 75ste verjaardag, terwijl de liberaleren nog jaren op hun zetel mogen blijven zitten. Hij schoffeert traditionele seminaristen en jonge priesters; slotzusters die hij mummelde oude besjes noemt en ga zo maar door.
Tenslotte beweert de bisschop: “de kritiek uit verontruste hoek is fors en vaak respectloos”. Dat de kritiek soms fors is kan ik niet ontkennen. Die kritiek is in de loop der tijd wel forser geworden. Gaf men de paus in begin nog het voordeel van de twijfel, of gaf men de schuld nog aan zijn omgeving, het werd steeds duidelijker wie hij was en wat hij voorstond. En de, mijns inziens gerechtvaardigde, kritiek van veel gewone katholieken is dat de paus niet opkomt voor het katholieke geloof, wat zijn allereerste taak is; dat hij niet opkomt voor de, allereerst doctrinaire, eenheid van de Kerk, wat zijn taak is, maar dat hij een lans breekt voor linkse politieke ideeën, voor de utopie van een wereldregering, klimaatalarmisme en dat alles overgiet met een christelijk sausje, waardoor de eenheid van de Kerk, dank zij de paus, steeds verder wordt ondergraven.
C. Mennen pr
19 april 2023
Dutch
Comments