2020-DOn 12 februari 2020 by Redactie

door Robert Royal verschenen in First Thing 10 februari 2020

Deze week kan een keerpunt in het moderne katholicisme betekenen. Op woensdag zal de Postsynodale Apostolische Exhortatie over Amazoner worden uitgebracht (meer daarover later in de week). Sinds die verbijsterende gebeurtenis (Pachamama was slechts de meest in het oog springende vreemde gebeurtenis), lijken we op weg naar grote veranderingen in het priesterlijk celibaat, de diaconessen, en – in meerdere opzichten – de aard van de Kerk zelf.

In Rome gaat het gerucht dat paus Franciscus zich nu op die punten misschien een beetje gematigd heeft, misschien vanwege de controverse over het boek van kardinaal Sarah/Benedictus XVI ter verdediging van het priestercelibaat. De exhortatie  zal misschien “slechts” de oprichting van een commissie voor het celibaat aanbevelen. Als het waar is, hebben we weer een ander geval van pauselijke dubbelzinnigheid. De gelovigen zullen proberen te bepalen of de commissie echt bedoeld is om te “studeren”, of om een verwachting te wekken – zoals in de jaren zestig gebeurde met de Pauselijke Commissie voor Geboortebeperking.

Hoe dan ook, met opzet of niet, het huidige pausschap heeft iets terug gebracht waarvan we dachten dat het in 1978 met de verkiezing van Karol Wojtyla gestorven was: het gevoel dat vrijwel alles in de Kerk te grabbel ligt, niet alleen het celibaat en de diaconessen, maar ook het huwelijk, de seksualiteit, de hel, de duivel, de communie, het leergezag. Jorge Bergoglio mag dan paus zijn in Rome, het lijkt er tegenwoordig vaak op dat veel van zijn ideeën in Duitsland worden klaargestoomd.

Tijdens de Duitse synode van de laatste dagen bijvoorbeeld, verwierp een lekenvrouw de bezwaren van kardinaal Woelki dat een gemengde groep van clerici en leken die bijeenkwam om regels samen te stellen een ontkenning betekende van de ware aard van de Kerk is (een protestantisering). Ze beweerde, op eigen gezag, dat het ‘gezagsmodel’  van de kardinaal niet langer geldig was. Franciscus heeft enkele verklaringen afgelegd die tegen dergelijke veronderstellingen ingaan, maar met weinig effect.

Maar waarom hebben die geen effect? Ook hoge figuren in het Vaticaan stellen hun eigen regels op. De paus heeft onlangs een ontmoeting gehad met de Argentijnse president, Alberto Fernandez, die pro-abortus is, gescheiden is en samenwoont met een “huisgenoot” (zijn tweede sinds de scheiding). Dat alles weerhield Mgr. Marcelo Sanchez Sorondo, een andere Argentijn, hoofd van de Pauselijke Raad voor de Sociale Wetenschappen, er niet van beide de communie te geven tijdens de Mis. Sanchez Sorondo noemt de Amerikaanse journalist Diane Montagna en andere Amerikanen die vragen stellen over dergelijke laksheid “fanatici”.

Ben je een fanaat als je de catechismus van de katholieke kerk gelooft? Iedereen die Christus in de eucharistische communie wil ontvangen, moet in de staat van genade zijn. Wie zich bewust is van het feit dat hij een doodzonde heeft begaan, mag de communie niet ontvangen zonder de absolutie in het sacrament van de biecht te hebben ontvangen. [CKK 1415] De Argentijnse president en zijn vriendin zijn misschien te biechten gegaan en hebben beloofd kuis te leven. En ze hadden misschien berouw over intentie om het doden van baby’s te legaliseren. Hoe onwaarschijnlijk ook, dat zou mooi zijn. Maar als dat zo was, had dat duidelijk gemaakt kunnen worden om elke mogelijkheid van schandaal of verwarring over de kerkelijke discipline weg te nemen – veel beter dan het belasteren van mensen die de ontvangst van de communie serieus nemen.

De persoonlijke secretaris van Benedictus XVI, aartsbisschop George Gänswein, blijkt (niemand in Rome schijnt het zeker te willen weten of te zeggen), werd vorige week uit zijn functie gezet als prefect van het pauselijk huisgezin door de kaft van dat boek over het celibaat. Op de een of andere manier krijg je de indruk dat Mgr. Sanchez Sorondo’s arrogante houding ten opzichte van de Eucharistie, “bron en hoogtepunt” van het christelijk leven (Lumen Gentium 11), hem niet in gevaar zal brengen.

De exhortatie die woensdag zal worden gepubliceerd zal echter niet alleen grote gevolgen hebben binnen de Kerk. Gezien het centrale karakter van het priesterschap en het celibaat kan men gemakkelijk over het hoofd zien dat de Amazonesynode ook verschillende wereldse zaken als milieu en economie aan de orde heeft gesteld. De wereld besteedt tegenwoordig heel weinig aandacht aan wat de katholieke kerk te zeggen heeft – tenzij de kerk natuurlijk de ‘wereldleiders’ aanmoedigt om te doen wat ze al willen doen, zoals met de klimaatverandering en open grenzen. Dat is een tragedie – voor de wereld – want zonder katholieke sociale leer heeft de wereld (zoals elk uur duidelijker wordt) geen idee wat het menselijk leven is, of waar het toe dient. Zelfs de moderne notie van mensenrechten, waarin God en het idee van de mens die naar zijn beeld en gelijkenis geschapen is, afwezig is, is slechts een abstractie die snel ontaardt in zelfvernietigende willekeur op het gebied van kwesties als abortus en seksuele identiteit.

Maar er is nog een andere reden waarom katholieke sociale leer zo weinig aandacht krijgt: de vaak nogal povere en partijpolitieke manier waarop katholieke principes op een verkeerde manier worden toegepast – door pausen, bisschoppen, priesters – op situaties uit de echte wereld die in de verste verte niet overeenkomen met hun veronderstellingen. En niet alleen in rapsodische vluchten over inheemse volkeren die in het Amazonegebied leven.

Zo debiteerde Mgr. Sanchez Sorondo, na een reis naar China, de beroemde uitspraak: “Op dit moment zijn het de Chinezen die de sociale leer van de Kerk het beste in praktijk brengen.” Kan iemand in zijn positie echt niet weten: dat China een vervuiler is van wereldklasse, als geen ander land op aarde sociale controle en repressie uitoefent en gelovigen aan vervolging, heropvoeding en regelrecht martelaarschap bloot stelt?

Paus Franciscus zelf heeft herhaaldelijk gezegd dat er op dit moment een derde wereldoorlog wordt uitgevochten, maar dan wel op gefragmenteerde wijze, zodat we het niet merken. Dan moeten we kunnen kijken en zien wat hij zegt. Maar er is niets te zien. Tijdens de Koude Oorlog hebben Amerika en de USSR oorlogen bij volmacht uitgevochten in Cuba, Nicaragua, El Salvador, Chili, Angola, Vietnam, enz. Maar dat was decennia geleden.

Vandaag de dag houdt de militante islam zich bezig met terrorisme en het herstel van het kalifaat. Alle fatsoenlijke naties in de wereld proberen het tegen te houden. En ondanks de tientallen kleine gewapende conflicten die er altijd zijn, is het moeilijk in te zien hoe dat alles bijdraagt aan een wereldwijde oorlog, behalve in de zin dat de gevallen wereld altijd in oorlog is met zichzelf.

Paus Francis zegt vaak: “Deze economie maakt doden.” En dat doet ze, zoals alle economieën dat doen. Maar we hebben een mondiaal economisch systeem dat, met al zijn gebreken, iets is wat dicht bij een wonder ligt. En op grote schaal wordt de economie steeds beter.

Onlangs nog, tijdens een speciaal Vaticaans seminar over economie, riep hij op tot een wereldwijde herverdeling van de rijkdom en wees hij erop dat er wereldwijd elk jaar 5 miljoen kinderen sterven door vermijdbare oorzaken. Vijf miljoen doden is verschrikkelijk, maar het is minder dan 12 miljoen nog niet zo lang geleden. En er zijn vele manieren om “de kinderen te redden.” Drieënvijftig miljoen kinderen, meer dan tien keer het aantal dat door armoede sterft, worden elk jaar geaborteerd – zonder dat er sprake is van speciale Vaticaanse initiatieven.

Het is onrealistisch, denk ik, om de paus of de bisschoppen een aantal van deze kwesties te laten googlen en te kijken naar wat er echt gebeurt in de wereld. Ze geven de voorkeur aan oude socialistische of nieuwe radicale perspectieven – de verontruste tiener Greta Thunberg, boven een nuchtere Scandinavische milieuactivist als Bjørn Lomborg; Pachamamama-romantiek boven het harde werk van het maken van praktische compromissen. Hun morele uitspraken klinken wijs en meelevend, maar in de huidige omstandigheden zijn het zeer slechte bijdragen aan de publieke zaak.

Houd natuurlijk in de gaten hoe het celibaat, de diaconessen en het bestuur van de Kerk in de komende Exhortatie worden behandeld. Maar vergeet niet dat er ook een wereld van andere problemen in het spel is.