Paus Franciscus en het schisma
door Thomas Weinandy OFM Cap 8 oktober 2019
Hoewel al bijna twee maanden geleden geschreven wil ik u de bijdrage van pater Weinandy niet onthouden. Hij beschrijft mijns inziens precies de situatie waar in de Kerk zich bevindt en waarin de gelovigen steeds meer gedwongen worden een keuze te maken aan welke kant van de geestelijke scheidlijn ze willen staan. Pater Weinandy is lid van de pauselijke theologen commissie en vanwege zijn kritische bemerkingen ten aanzien van de paus ontslagen uit de theologische adviescommissie van de Amerikaanse Bisschoppenconferentie.
De Kerk is in haar lange geschiedenis nooit geconfronteerd met een situatie zoals die waarin zij zich nu bevindt. Paus Franciscus sprak onlangs over een mogelijk schisma in de Kerk, een schisma dat hem niet afschrikt. We hebben in het verleden veel scheuringen gehad, zegt hij, en er zullen in de toekomst scheuringen komen. Er is dus niets te vrezen in het heden. Maar het is de aard van het eventuele huidige schisma dat het nieuw is, en dit ongekende nieuwe schisma is beangstigend.
Men moet wel denken dat Franciscus het heeft over leden van de kerk in de Verenigde Staten. Franciscus ontvangt vanuit Amerika de meest theologisch uitdagende en pastorale kritiek en die spitst zich op een twijfelachtige remake van het geloof en van de Kerk. Deze kritiek, zo gelooft de club van Franciscus, komt voort uit een conservatieve intellectuele elite die politiek gemotiveerd is en waarvan velen rijk zijn.
Franciscus denkt dat ze niet bereid zijn om te veranderen en daarom het nieuwe werken van de Geest in onze tijd weigeren te aanvaarden. Uiteindelijk kun je constateren dat hij van mening is dat zijn critici psychologisch en emotioneel gestoord zijn en dat er dus voorzichtig mee moet worden omgegaan (hoewel die zachtmoedigheid nog niet wordt ervaren door hen die met zijn wraakzuchtig gescheld te maken hebben). Hij zelf heeft hij degenen die zich tegen hem verzetten vele beledigende namen naar het hoofd geslingerd.
Wat Franciscus zich niet realiseert (en wat zijn naaste medewerkers niet begrijpen) is dat de overgrote meerderheid van zijn Amerikaanse critici nooit een schisma in gang zou zetten. Zij erkennen dat hij de paus is en dus de opvolger van Petrus, en dat binnen de katholieke Kerk blijven betekent trouw te blijven aan de paus, ook al betekent het dat men in zijn trouw aan de paus kritisch moet zijn ten aanzien van hem.
Sommigen wensen misschien dat er in Amerika een echte scheuring zal plaatsvinden om van het koppige conservatieve element af te komen en zo aan te tonen dat ze niet echt katholiek waren. Maar dat gaat niet gebeuren, want die kritische bisschoppen, priesters, theologen, commentatoren en leken (meer leken dan Franciscus zal toegeven) weten dat wat zij geloven en verdedigen in overeenstemming is met de Schrift, de kerkelijke concilies, het blijvende levende leergezag en de heiligen.
Zoals al vaak is opgemerkt, gaan Paus Franciscus en zijn club nooit een theologische dialoog aan, ondanks hun voortdurende bewering dat een dergelijke dialoog noodzakelijk is. De reden hiervoor is dat ze weten dat ze op dat vlak niet kunnen winnen. Zo worden ze gedwongen hun toevlucht te nemen tot naamsbekendheid, psychologische intimidatie en pure machtswellust.
Nu, zoals vele commentatoren al hebben opgemerkt, is de kans groter dat de Duitse kerk in een schisma terechtkomt. De Duitse bisschoppen stellen een twee jaar durende “bindende” synode voor die, als het voorstel wordt uitgevoerd, overtuigingen en praktijken zal introduceren die in strijd zijn met de universele traditie van de kerk.
Ik geloof echter dat zo’n Duitse scheuring ook formeel niet zal plaats vinden, en wel om twee redenen. Ten eerste weten velen binnen de Duitse hiërarchie dat ze scheurmakers hun katholieke stem en identiteit zouden verliezen. Dat kunnen ze zich niet veroorloven. Zij moeten in gemeenschap zijn met paus Franciscus, want hij is juist degene die een synodaliteitsbegrip heeft bevorderd dat ze nu proberen in te voeren. Hij is dus hun ultieme beschermer.
Op de tweede plaats zal Paus Franciscus hen ervan weerhouden om iets te doen dat in flagrante tegenspraak is met de leer van de Kerk, maar hij zal hen wel in staat stellen om dingen te doen die vaag en dubbelzinnig tegen de leer zijn, want zo’n dubbelzinnig onderricht en pastorale praktijk zou in overeenstemming zijn met het onderricht van Franciscus zelf. Op deze manier bevindt de Kerk zich in een situatie die ze nooit had verwacht.
Het is belangrijk om in gedachten te houden dat de Duitse situatie in een bredere context moet worden gezien: de theologische dubbelzinnigheid binnen Amoris Laetitia; de niet zo subtiele bevordering van de homoseksuele agenda; de “heroprichting” van het (Romeins) Johannes Paulus II Instituut voor Huwelijk en Gezin, d.w.z. de ondermijning van de consistente leer van de Kerk over morele en sacramentele absolute waarden, in het bijzonder met het oog op de onontbindbaarheid van het huwelijk, over homoseksualiteit, contraceptie en abortus.
Evenzo is er de verklaring van Abu Dhabi, die rechtstreeks in tegenspraak is met de wil van de Vader en zo het primaat van Jezus Christus, zijn Zoon, als de definitieve Heer en universele Verlosser ondermijnt.
Bovendien wemelt het in de huidige Amazone-synode van de deelnemers die met al het bovenstaande sympathiseren en het ondersteunen. Men moet ook rekening houden met de vele theologisch twijfelachtige kardinalen, bisschoppen, priesters en theologen die Franciscus steunt en promoot tot hoge kerkelijke posities.
Met dit alles in het achterhoofd zien wij een zich steeds duidelijker aftekenende situatie, waarin enerzijds een meerderheid van de gelovigen in de wereld – zowel geestelijken als leken – loyaal en trouw zijn aan de paus, want hij is hun paus, terwijl ze kritisch zij over zijn pontificaat, en anderzijds een groot deel van de gelovigen in de wereld – zowel geestelijken als leken – die enthousiast Franciscus steunen, juist omdat hij hun dubbelzinnige onderricht en kerkelijke praktijk toelaat en bevordert.
De Kerk zal dus terecht komen in een situatie waarin een paus tegelijkertijd de paus van de katholieke Kerk is en tegelijk ook in de praktijk de feitelijke leider van een schismatieke kerk. Omdat hij het hoofd van beide is, blijft de verschijning van één kerk over, terwijl het er in feite twee zijn.
De enige zinsnede die ik kan vinden om deze situatie te beschrijven is “intern pauselijk schisma”, want de paus, zelfs als paus, zal in feite de leider zijn van een deel van de Kerk dat door zijn leer, moraal en kerkelijke structuur, voor in de praktijk schismatiek is. Dit is de echte scheuring die zich in ons midden bevindt en die we onder ogen moeten zien, maar ik geloof niet dat Paus Franciscus op enigerlei wijze bang is voor deze scheuring. Zolang hij het onder controle heeft, zal hij het, vrees ik, toejuichen, want hij ziet het schismatieke element als het nieuwe “paradigma” voor de toekomstige Kerk.
Zo moeten we in angst en beven bidden dat Jezus, als hoofd van zijn lichaam, de Kerk, ons van deze beproeving zal bevrijden. Maar misschien wil Hij wel dat wij deze beproeving doorstaan, want alleen door haar te verdragen kan de Kerk bevrijd worden van alle zonde en verdorvenheid die zich nu in haar bevindt, en kan zij heilig en zuiver worden gemaakt.
Ik geloof dat het de leken zullen zijn die voor de nodige zuivering zullen zorgen. Paus Franciscus heeft zelf verklaard dat dit het tijdperk van de leken is. De leken zien zichzelf als hulpeloos, zonder kerkelijke macht. Maar als de leken hun stem verheffen, zullen ze gehoord worden.
Meer in het bijzonder denk ik dat het vooral zal afhangen van trouwe en moedige katholieke vrouwen. Zij zijn de levende iconen van de Kerk, de bruid van Christus, en zij zullen, in vereniging met Maria, de Moeder Gods en de Moeder van de Kerk, opnieuw in de Heilige Geest een heilig Lichaam van Christus ter wereld brengen.
Dit artikel verscheen in de “Catholic Thing”
Dutch
Comments