Commentaar van derdenOn 15 januari 2019 by Redactie

door Sandro Magister op Settimo Cielo 9 januari 2019

Het zijn harde tijden voor het nieuw team van persofficials van de paus. De eerste publieke verklaring, die Alessandro Gisotti, het nieuwe hoofd van de persdienst van de Heilige Stoel, uitgaf, nadat hij zijn taak op zich genomen had, betreft de zaak van een Argentijnse bisschop (zie foto) die gevaar loopt de strategie naar de Filistijnen te helpen, die Franciscus heeft gevolgd in het benaderen van de kwestie van seksueel misbruik door clerici.

Het is de strategie die ook ten grondslag ligt aan de brief die de paus met Nieuwjaar heeft gestuurd aan de bisschoppen van de Verenigde Staten, die bij elkaar waren voor een retraite met het oog op de top die van 21 tot 24 februari de voorzitters van alle bisschoppenconferenties van de wereld naar Rome zal brengen.

In deze brief plaatst Franciscus zich opnieuw, zoals hij tevoren bij de bisschoppen van Chili had gedaan, aan de kant van de machtelozen en de slachtoffers van de macht. En dan bedoelt hij het onschuldige “volk van God” tegenover de klerikale kaste die inderdaad seksmisbruik pleegt, maar die naar zijn oordeel meer dan iets anders en vooral niets anders dan “macht” misbruikt. Het doet er niet toe dat in het geval van Chili het Franciscus zelf was die tot het bittere einde tegen alle bewijzen in de onschuld van de bisschoppen verdedigde tot hij uiteindelijk moest erkennen dat ze schuldig waren. Het doet er evenmin toe dat hij in het geval van de Verenigde Staten ervan beschuldigd wordt dat hij bescherming en eerbewijzen gegeven heeft aan een kardinaal Theodore McCarrick, ondanks het feit dat hij weet had van zijn laakbaar homoseksueel gedrag. In beide gevallen sprak Franciscus zichzelf vrij ofwel door de schuld te geven aan hen die hem verkeerd hadden geadviseerd of door te weigeren een antwoord te geven aan hen die – zoals de vroegere nuntius in de Verenigde Staten Carlo Maria Viganò – hem persoonlijk ter verantwoording riepen. En zo maakte hij zich ook klaar om op de top eind februari deze typisch populistische dynamiek opnieuw te berde te brengen, met hemzelf in de gedaante van de zuiveraar van de klerikale kaste die verontreinigd is door macht.

Maar nu is de zaak van de Argentijnse bisschop Gustavo Óscar Zanchetta ontploft en dat maakt alles veel moeilijker voor de paus.

De zaak werd op Kerstdag onder de aandacht gebracht door de Argentijnse krant “El Tribuno” met het opzienbarende nieuws dat drie priesters van het bisdom Orán hadden hun bisschop, Zanchetta, hadden aangeklaagd bij de apostolisch nuntius vanwege seksueel misbruik van meerdere seminaristen en dat de paus hem om die reden op 1 augustus 2017 uit het bisdom verwijderd had. In een antwoord van 4 januari op dit nieuws en de daarop volgende vragen van journalisten verklaarde het hoofd van de Vaticaanse persdienst Gisotti, dat Zanchetta “niet was verwijderd” maar dat “hij was teruggetreden”;  dat de beschuldigingen van misbruik “teruggaan tot afgelopen herfst” en niet eerder; dat de resultaten van het onderzoek dat bezig is Argentinië “nog bij de Congregatie voor de Bisschoppen moeten aankomen”; en dat in ieder geval tijdens de vooronderzoek bisschop Zanchetta zich zal onthouden van het werk” dat hij op dit moment in het Vaticaan doet als assessor bij het bestuur van het Patrimonium van de Heilige Stoel.

Intussen brengt het feit dat Zanchetta van zijn arbeid ontheven is, iedereen ertoe te denken dat de beschuldigingen door het Vaticaan gezien worden als serieus.

Maar zelfs als we het tijdstip buiten beschouwing laten waarop deze beschuldigingen ter kennis zouden zijn gebracht van de verantwoordelijke kerkelijke autoriteiten – in de herfst 2018 volgens de Vaticaanse persdienst, in 2015 volgens wat opnieuw werd bevestigd door “El Tribuno” – stelt de hele affaire van de bisschop het gedrag van Franciscus in een slecht daglicht.

Toen Jorge Mario Bergoglio tot opvolger van Petrus werd gekozen, was Zanchetta een gewone priester. Bergoglio kende hem echter goed omdat hij jaren lang uitvoerend ondersecretaris was geweest van de Argentijnse Bisschoppenconferentie waarvan Bergoglio zelf de voorzitter was. Hij kende hem en waardeerde hem zozeer dat Zanchetta een van de eerste Argentijnen was die door de nieuwe paus tot bisschop werd bevorderd, en wel op zijn eigen initiatief met voorbijgaan aan alle canonieke procedures. Hij werd op 23 juli 2013 aan het hoofd geplaatst van het bisdom Orán in het noorden van het land.

Maar Zanchetta was niet lang bisschop van Orán. Vanwege “zeer gespannen relaties met de priesters van het bisdom die hem “beschuldigingen van autoritaire praktijken” opleverden en zijn “ongeschiktheid om te besturen” duidelijk maakten, erkent de Heilige Stoel nu volgens de verklaringen van Gisotti.

Feit is dat op 29 juli 2017 Zanchetta plotseling verdween. Zonder enige afscheidsmis en zonder enig afscheid van zijn priester en gelovigen. Hij maakte slechts vanaf een onbekend plaats bekend dat hij gezondheidsproblemen had die dringend elders behandeld moesten worden en dat hij zojuist naar Rome was teruggekeerd waar hij zijn opdracht aan paus Franciscus had teruggegeven. Deze aanvaardde meteen op 1 augustus zijn ontslag. Zanchetta was een korte tijd de gast van de bisschop van het diocees Corrientes, 500 mijl naar het zuiden, Andrés Stanovnik, die hem ook gewijd had. Dan verschijnt hij weer in Spanje, in Madrid, klaarblijkelijk in goede gezondheid. He is merkwaardig dat Spanje’s hoofdstad ook de bestemming was waarheen Franciscus twee jaar eerder, in 2015, de Chileense bisschop Juan de la Cruz Barros heen stuurde voordat hij hem tot bisschop van Osorno benoemde tegen de wil van de leidinggevenden in de Chileense Kerk en van de nuntiatuur. En dat voor een maand retraite, gepreekt door de beroemde Spaanse jezuïet Germán Arana, een van de meest invloedrijke adviseurs van de paus bij veel bisschopsbenoemingen, en in dit geval  een hardnekkig verdediger van de onschuld van Baros die al getroffen was door erg zware beschuldigingen van seksueel misbruik.

Het is een feit dat Zanchetta’s reis naar Madrid ook het voorspel was van zijn bevordering door Bergoglio, die hem op 19 december 2017 naar het Vaticaan riep om niets minder te doen dan het bestuur te regelen van het Patrimonium van de Apostolische Stoel, APSA, in de nieuwe en op maat gemaakte rol van “assessor”.

De APSA is de steunpilaar van het Vaticaanse bestuur. Naast het bezit van veel liquide en niet-liquide middelen speelt het een rol die vergelijkbaar is met die van een centrale bank. Dit is zozeer het geval dat de financiële reorganisatie die Franciscus aan het begin van zijn pontificaat toevertrouwde aan de Australische kardinaal Pell met name gericht was op de APSA als het hart van de hervorming. Maar dan werd Pell gedwongen de onderneming te staken, de hervorming werd niet doorgevoerd en de APSA werd de landingsplaats voor figuren zonder administratieve competentie die in voorafgaande functies waren mislukt maar die Berboglio dicht bij zich wilde houden, zijn vrienden en beschermelingen. Het laatste geval is dat van aartsbisschop Nunzio Galantino, de vroegere omstreden secretaris generaal van de Italiaanse Bisschoppenconferentie en nu de voorzitter is van de APSA.

Toen Zanchetta Orán verliet, maakten de Argentijnse media melding van de financiële chaos waarin hij het bisdom had achtergelaten. Maar dat stond zijn benoeming bij de APSA niet het minst in de weg “met het oog op zijn administratieve en bestuurlijke kwaliteiten”, zoals de pauselijk zegsman Gisotti het in zijn verklaring van afgelopen 4 januari stelde voordat hij verklaarde dat er in ieder geval “geen beschuldiging van seksueel misbruik was opgedoken ten tijde van zijn benoeming als assessor”. Of het waar is of niet dat de beschuldigingen daarentegen teruggaan tot 2015 zoals door de Argentijnse pers wordt benadrukt bij de weergave van de woorden de indieners van de klachten, het feit blijft dat de behandeling van Zanchetta door paus Franciscus verbazingwekkend is, vanwege een ongelooflijk gebrek aan “onderscheiding” bij het beoordelen van de persoon, die steeds opnieuw geplaatst wordt in prominente posities ondanks zijn kennelijke onbetrouwbaarheid.

Dit is geen op zichzelf staand geval. Maar wel een dat op zichzelf voldoende is om de stelling tegen te spreken dat de paus van niets weet en onschuldig is in het licht van het machtsmisbruik, waarover hij liever spreekt dan over seksueel misbruik, door de klerikale kaste.

Het risico is dat de top, voorzien in het Vaticaan van 21-24 februari,  zoals het zal doorklinken in de publieke opinie – Bergoglio niet zal aantreffen in de rol van onberispelijk gids, maar ook hem zal aantreffen in de beklaagdenbank van hen die schuldig zijn aan het door de vingers zien van en het toedekken van misbruik.

Vertaling: C. Mennen pr