2021-R . Commentaar van redactieOn 12 oktober 2021 by Redactie

Dezer dagen start de wereld”synode” die paus Franciscus uitgeschreven heeft als voorbereiding op de Bisschoppensynode van 2023 die zal gaan over een synodale Kerk. Het hele gebeuren is een onzalig idee waarop in de wereld en zeker in Nederland gelukkig maar lauw is gereageerd. Waarom ik het onzalig idee vind, zal ik in een paar punten proberen toe te lichten.

Allereerst is het begrip “synode” zoals de paus dat nu gebruikt kerkrechtelijk onduidelijk. In het kerkelijk recht kennen wij twee soorten synodes, raadgevende vergaderingen: de bisschoppensynode waarin vertegenwoordigers van het wereldepiscopaat over bepaalde onderwerpen vergaderen en de paus raad geven die dan tot slot op eigen gezag een apostolische exhortatie uitgeeft; voorts de diocesane synode waar welomschreven vertegenwoordigers van clerus en leken in een bisdom over bepaalde onderwerpen beraadslagen en de bisschop bepaalde adviezen geven waarop deze op eigen gezag bepaalde besluiten neemt of wetten uitvaardigt. Voor de samenstelling, de beraadslaging en de besluitvorming zijn precieze canonieke voorschriften. Het zou voor de hand gelegen hebben, dat de paus, als hij op wereldniveau wil beraadslagen, op het laagste niveau gebruik had gemaakt van de canonieke diocesane synode die een bepaalde rechtsstatus heeft. Maar dat is blijkbaar niet de bedoeling. De Paus wil een heel brede deelname aan de beraadslagingen. De onderwerpen zijn niet welomschreven maar vaag. Een dergelijke opzet is van het begin af aan gedoemd te mislukken.

Waarom?

Ieder bisdom zal het op zijn eigen manier organiseren. In Nederland zal men, door de ervaringen in het verleden met de in de jaren zeventig en tachtig bestaande kerkelijke radenrepubliek door schade en schande wijs geworden, plichtmatig wat brave colleges optrommelen en plichtmatig aan de pauselijke gril voldoen. Ik heb hier nog niemand gehoord die de echte zin en nut van de “synode” inziet. In andere landen die in kerkelijke ontwikkeling (afbraak) bij Nederland nog jaren achterlopen, zal het van van de behendigheid van de bisschoppen afhangen wat de uitkomsten zullen zijn.

Aanvankelijk was ik, toen ik nog jong en onervaren was, een voorstander van inspraak in de Kerk via raden: parochieraad, priesterraad, diocesane raad, dekenale raad etc. Dat leek een mooie gedachte: zoveel mogelijk mensen dragen mede verantwoordelijkheid voor het geheel. Dat bevordert de betrokkenheid van de gelovigen en helpt de pastoor, de bisschop bij het bestuur van respectievelijk de parochie en het bisdom. In theorie ja, maar in de praktijk bleek het heel anders. De raden wilden het liefst op de stoel van de bestuurder gaan zitten en van de weeromstuit wantrouwden de bestuurders de raden. Frustratie alom en enorm veel papier en bureaucratie.

Het probleem is dat de Kerk geen democratie is waarin iedere stem evenveel telt en waar de gedeelde uitgangspunten mogen verschillen en sterk aan verandering onderhevig kunnen zijn. De Kerk heeft vaste gedeelde uitgangspunten, zijnde de overgeleverde leer en moraal en vastgestelde liturgie. Waar men legitiem over kan vergaderen, is hoe men die overgeleverde leer en moraal het beste voor het voetlicht kan brengen en maatschappelijke tegenstand kan overwinnen. Men kan en mag niet morrelen aan de gedeelde uitgangspunten. In een crisistijd zoals wij die na Vaticanum II beleven, doet men dat toch. En daarmee is bijna ieder radenoverleg in de Kerk gedoemd te mislukken.

Het grote voorbeeld van die mislukking is het Pastoraal Concilie van Noordwijkerhout (1966-1970) dat voor afschaffing van het verplichte priestercelibaat pleitte en zorgde voor grote verwarring en begin van een grote polarisatie in de Nederlandse kerkprovincie en bovendien voor een verstoorde relatie met Rome. Uiteindelijk heeft dat alles mede geleid tot de stervende kerk die we nu zijn. Alsof men niets wil leren, zijn de Duitsers nu aan hun Synodale Weg begonnen. Ook hier is het gewone, gelovige kerkvolk niet aanwezig. Het zijn voornamelijk de “beroepskerkelijken” (en die zijn er in Duitsland vanwege de Kirchensteuer veel) die de Kerk willen opschudden: tegen het celibaat, vrouw in het ambt, intercommunie en nu zelfs gaat het om het betwijfelen van de noodzaak van het sacramenteel priesterschap. Vruchteloze en zinloze discussies die alleen splijting en schisma kunnen veroorzaken. Ondertussen lopen ook in Duitsland de kerken leeg.

Wat mogen we van die wereldsynode verwachten? In het gunstigste geval: niets, alleen papieren vol kletspraat met vooral de modewoorden van Franciscus. Het is tenslotte zijn feestje!

In het slechtste geval: de bekende eisen aan de Kerk uit liberale hoek en daarmee diepe verdeeldheid die in de pers breed zal worden uitgemeten. Dingen waar de paus niets mee kan, als hij zich als paus wil blijven gedragen.

Waarom niets of alleen maar ellende? Omdat de gezamenlijke basis ontbreekt. De meeste katholieken kennen hun geloof niet meer dank zij de povere catechese van de afgelopen vijftig jaar. Ze laten zich gemakkelijk misleiden door beroepstheologen die al lang geestelijk afscheid van de Kerk genomen hebben maar er nog wel hun brood in verdienen.

En de bisschoppen dan?

De brave katholieke onder hen zullen proberen de juiste mensen (de brave katholieken) in het diocesaan beraad te krijgen zodat de uitkomsten katholiek zijn.

De minder katholieke (de liberale) onder hen (ja, die zijn er ook) zullen het beraad proberen te bevolken met mensen die het liberale gedachtegoed vertolken en daar zullen dus hele andere uitkomsten zijn.

En de paus dan?

Uiteindelijk worden de uitkomsten uit lagere gremia gebundeld en meegenomen in de hogere. Hoe dat gaat in Rome, hebben kunnen zien bij de Romeinse enquête onder het wereldepiscopaat over de oude Mis. Het gebeurt allemaal in het geheim en er wordt uitgeselecteerd wat men nu al voor ogen heeft.

Het zou me niet verbazen als de paus nu al bezig is het einddocument voor 2023 samen te stellen. Hij kent toch het best de verrassingen van de Heilige Geest. Hij kan ze zelfs waarschijnlijk voorspellen.

C. Mennen

12 oktober 2021