2019-R . Commentaar van redactieOn 10 oktober 2019 by Redactie

In ons land bestaat binnen progressieve katholieke kringen het idee dat de bevrijdingstheologie aan de kant staat van de inheemse bevolking van Latijns-Amerika. Maar is dat werkelijk zo? Deze vraag wordt in ieder geval negatief beantwoord door Jonas Marcolino Macuxi. Hij is het stamhoofd van de Macuxi-Indianen. Hij was oorspronkelijk ongeletterd en bracht zijn tijd door met jagen en vissen maar toen hij iets meer hoorde over de wereld om hem heen, wilde hij daar niet van buitengesloten blijven. Hij heeft gestudeerd en is nu wiskundige en advocaat. Hij sprak zaterdag 5 oktober op de TFP-conferentie in Rome die getiteld was: “Amazon: The Stakes” (De Amazone: wat er op het spel staat?). Jonas Marcolino was katholiek gedoopt maar is protestant geworden deels vanwege de toestand van de katholieke Kerk in de streek, maar hij blijft wel zeer respectvol naar traditioneel en serieus katholicisme.

Marcolino zegt dat het bevorderen van “primitivisme” sinds 1970 problemen in de regio heeft gebracht. Hij spreekt van het dictatorschap van missionarissen die vol zijn van de bevrijdingstheologie, gesteund door antropologen  die vinden dat de indianen in hun primitieve toestand moeten blijven. Zij vinden dat de pre-christelijke inheemse tradities en gewoontes veel edeler en beter waren en dat die bewaard moeten blijven of terug moeten komen. Zo maken ze sinds 1970 ongedaan wat vroegere missionarissen samen met de bevolking hebben bereikt in een positieve culturele assimilatie. Maar dat mag niet van de bevrijdingstheologen: geen assimilatie met de omringende cultuur. Maar de meeste Indianen (behalve die gehersenspoeld zijn) willen assimilatie. Want zij willen niet blijven leven in armoede en ellende. Marcolino is bezorgd dat op de synode de paus slecht geadviseerd wordt omdat alles beheerst wordt door de bevrijdingstheologen aangevuld met indianen die uitgenodigd zijn op de synode maar die “geïndoctrineerd zijn om in hun primitieve toestand te blijven”.

De punten die tot nu besproken zijn, zijn volgens hem eerder negatief dan positief zoals de kwestie van de infrastructuur. Sinds 1980 is er op dat punt in de Amazone geen enkele ontwikkeling (wegen, grote projecten) vanuit het idee dat vooruitgang slecht is. Dit heeft alles te maken met marxisme dat de grote inspiratiebron van de bevrijdingstheologie is. Marcolino zegt: “de doctrines zijn hetzelfde: voor het communisme is privé eigendom slecht; alles wat leidt tot vooruitgang leidt onvermijdelijk tot privé eigendom en dat wordt als slecht gezien.”

“Het idee van de edele wilde zoals dat in het Werkdocument geschetst wordt is irreëel. Tot de pre-christelijke gewoontes hoorden o.a. kannibalisme en het doden van kinderen. Het kannibalisme is praktisch verdwenen, niet het doden van kinderen. Traditioneel werd een kind met een gebrek levend begraven en dat gaat nog steeds door. Het was bezig op te houden maar met het promoten van het idee dat we terug moeten naar vroeger tijden blijft het nu bestaan.”

(De kwade genius van de synode bisschop Kräutler heeft zich nadrukkelijk verzet tegen regeringsoptreden tegen deze praktijk. Dat moet langzamerhand door begeleiding en overreding verdwijnen. Dus er worden door de Kerk mensenlevens opgeofferd aan primitieve stamgewoontes. In Rome hoorde ik tijdens het congres het volgende verhaal: een stam had besloten een licht gehandicapt meisje te doden. Het werd leven begraven, maar ’s nachts groef haar broertje haar uit een hielp haar te vluchten. Ze kwam op een missiepost terecht. Gelukkig was het een protestantse post die het meisje hebben opgevangen. Gelukkig, zei mijn zegsman, was het geen katholieke post die hadden haar waarschijnlijk uit eerbied voor de oude stamgewoontes teruggestuurd.)

Het gekke is, zegt Marcolino, dat deze bevrijdingstheologen verkondigen dat de indianen, die nog primitief leven, gelukkig zijn, in een paradijs leven. Maar dat is niet waar. Zij leven niet in een paradijs. Het is een hard leven met massa’s vliegen op hun voedsel en overal vleermuizen in hun huizen.

Zij moeten in tegenstelling tot wat de bevrijdingstheologen en de antropologen zeggen, hun economie ontwikkelen want ze leven in een rijk land. Alle natuurlijke bronnen zijn aanwezig. Maar in de Indiaanse reservaten mag je er niet aankomen en dat is ten nadele van de Indianen die er leven.

Marcolino ziet de bevrijdingstheologie zoals die ook gepromoot wordt op de Amazonesynode, als een doctrine die mensen niet bevrijdt van zonde of leugens, maar van technologie en andere zaken die hun leven gemakkelijk kunnen maken en hen wegleidt van de barbarij. Indianen in de Amazone hebben ook belang bij een harmonische relatie met blanken en andere belangengroepen in de streek terwijl de bevrijdingstheologie voortdurend het conflictmodel hanteert.