2023-D . Commentaar van derdenOn 15 juni 2023 by Redactie

door Luisella Scrosati in

La Nuova Bussola Quotidiana van 14 juni 2023

In Rome is zelfs Sacramentsdag onopgemerkt voorbijgegaan. De paus ligt in het ziekenhuis, dus geen processie. Bij nader inzien lijkt het erop dat er wel een processie was, die begon bij het Teutoons College en aankwam bij de Vaticaanse Tuinen. Maar, precies, niemand merkte het op. Noch de organisatoren, noch de media van het Vaticaan zetten hun ziel op het spel om de wereld te laten zien dat de Goddelijke Sacramentele Aanwezigheid het hart van de Kerk is. Een stiekeme processie, gepresideerd door Mgr. Josef Clemens, de voormalige speciale secretaris van kardinaal Ratzinger, omdat de kardinalen blijkbaar geen tijd te verliezen hadden, en één processie op het Sint-Pietersplein donderdagochtend.

Vorig jaar was er al geen plechtige processie “vanwege de beperkingen die de Paus werden opgelegd door pijn in de knie” en “vanwege de specifieke liturgische vereisten van de viering”, legde het Vaticaanse persbureau uit. Alsof de paus de hele processie moest lopen! En dan zeggen ze dat paus Franciscus de plechtige processie om pastorale redenen had verplaatst van donderdag naar zondagavond, vermoedelijk om meer mensen de kans te geven eraan deel te nemen.

In plaats daarvan was er genoeg te doen in de Sint Pieter aan de vooravond van Sacramentsdag (zaterdagavond). Voor de eerste vespers van het feest? Welnee. Wereldbijeenkomst over Menselijke Broederschap, heren; en compleet met een “hashtag”: #notalone. Een hashtag echter die de Fratelli Tutti Foundation en het factotum van de dag, kardinaal Mauro Gambetti (degene die toestond dat de Vaticaanse Basiliek het podium werd voor nudisten), vervloekten. Ja, want in werkelijkheid was niet alleen de paus er niet, omdat hij in het ziekenhuis lag, maar er waren ook heel weinig mensen. Ondanks de beperking van de opnamen tot de voorste rijen, werden er een paar foto’s van boven het plein geschoten. Resultaat? Een totale flop. Vier sectoren opgezet, waarvan er één helemaal leeg bleef en de andere voor misschien maar een derde gevuld waren.

Bijna vijf uur van gesprekken, optredens, video’s en de ondertekening door de Vaticaanse staatssecretaris, kardinaal Pietro Parolin, van de Verklaring over Menselijke Broederschap, het zoveelste vel lege, overdreven woorden, waarin – gelukkig – de naam van Onze Lieve Heer niet eens toevallig voorkomt: “Iedere man is mijn broeder, iedere vrouw is mijn zuster, altijd. We willen samenleven, als broers en zussen, in de Tuin die de Aarde is. Het is de Tuin van broederschap, de levensvoorwaarde voor iedereen.” Amen. En alsof dat nog niet genoeg was, veranderde kardinaal Gambetti voor de gelegenheid het atrium van de Sint-Pietersbasiliek in een verfrissingscentrum, met “ecologische” banken gemaakt van houten pallets: een gekkenhuis.

En terwijl de Sint Pieter leeg was, explodeerden de missen in de oude ritus met kinderen en jonge gezinnen. De indruk die de bedevaart Parijs-Chartres twee weken geleden achterliet, blijft de Franse katholieke wereld door elkaar schudden. Het dagblad La Croix gaf ruimte aan een interessante beschouwing van Jean Bernard, een medewerker van de krant La Nef, die opmerkte hoe “veel waarnemers, waaronder die van de grote media, getroffen waren door de vurigheid en het geloof van de pelgrims, in totaal contrast met de algemene troosteloosheid van de Kerk in Frankrijk, verlamd door het misbruikschandaal.”

De vitaliteit van deze realiteit was zelfs jaren geleden al bekend in Rome. Bernard herinnert zich dat een kardinaal, aanwezig op de plenaire zitting van de Congregatie voor de Geloofsleer op 29 januari 2020, had opgeroepen tot een plotselinge inperking van de Oude Ritus, juist vanwege het succes van deze pelgrimstochten. Het jaar daarop zag Traditionis Custodes het licht, en het resultaat was een verdere toename van het aantal deelnemers, tot op het punt van uitverkocht zijn. En alles wijst erop (vervolgt de Franse journalist) “dat de traditionele Mis niet alleen niet zal verdwijnen, maar […] dat ze zal blijven groeien, zowel in absoluut als in relatief opzicht, rekening houdend met de geleidelijke leegloop van een aantal parochies van de gewone ritus.”

Seminaries die gerelateerd zijn aan de oude ritus registreerden in 2022 95 nieuwe Franse inschrijvingen, tegenover 65 het jaar daarvoor. Diocesane seminaries daarentegen zijn in doodsnood en registreren één of geen nieuwe inschrijvingen, met als “hoogtepunt” het Parijse seminarie met twee nieuwe inschrijvingen. Ook de Communauté Saint-Martin, die niet gebonden is aan de oude ritus maar kan bogen op mooie liturgieën en een serieuze vorming voor het priesterschap, is springlevend; vandaag telt ze meer dan 100 seminaristen.

Gezond verstand en openheid van geest en hart willen dat we proberen deze tekenen te begrijpen: waar te veel wat louter menselijk is de horizon binnendringt, zijn er steeds meer afvalligen; waar daarentegen het primaat van God, van aanbidding, van eeuwig leven gevoelig wordt ervaren, herleeft het leven niet alleen, maar stroomt het over. Het is geen kwestie van ideologieën, maar van overleven. Wanneer je een lange menigte dorstige mensen in één richting ziet gaan, betekent dit dat ze daar water hebben gevonden.

Een priester van het bisdom Parijs, pater Luc de Bellescize, begreep dit heel goed en drukte het nog beter uit: “Jonge mensen hebben niets met de oude broederoorlogen. Ze verlangen naar schoonheid en waarheid. Ze dorsten naar een verheven ziel die zich tot de Heer wendt. Ze dorsten naar een veeleisend woord dat echt van hen houdt, dat hen uitnodigt om zich te bevrijden van alles wat de mens bindt aan de slavernij van de zonde. Ze verlangen naar zuiverheid, vrijheid en stilte.” En dit vinden ze in de prachtige liturgie, “een weerspiegeling, hoewel altijd onvolmaakt, van de liturgie van de Hemel, van het lied van de engelen die zich neerwerpen voor de eeuwige Drie-eenheid, de oneindige schoonheid van God.”

De mens is geroepen om deze glorie te aanschouwen, om ervan te genieten tot in alle eeuwigheid. Alle andere werken, hoewel plichtsgetrouw, nobel en noodzakelijk, zullen ophouden. De hemelse liturgie zal nooit ophouden. Het menselijk hart is ervoor gemaakt, een waarheid die de onuitroeibare aantrekkingskracht van de “mooie” liturgie verklaart; een aantrekkingskracht die nog sterker is nu de waterreservoirs om ons heen, gebouwd door mensen, alleen nog maar vuil rioolwater en droogte bieden. En de dodelijke verveling van lege toespraken, zoals die van Gambetti.

De oude liturgie biedt nog twee andere grote attracties. De eerste: sinds het eind van de jaren zestig is er een hele wedloop gaande om de mens te ontwortelen, of beter gezegd, om het gevoel uit het menselijk hart uit te roeien dat we tot een geschiedenis, een identiteit, een levende traditie behoren. De jongsten zijn verbijsterd, gedesoriënteerd, enorm alleen, zonder geschiedenis en dus zonder toekomst. Waarom zou je het hen kwalijk nemen als ze zich storten op een liturgie die hen een duidelijke verbondenheid weet te bieden, een stevige geworteldheid, een taal die hen weer in contact brengt met hun grootouders, met hun voorouders, met de grote familie van heiligen van alle tijden?

En dan het ritueel. We hebben de les van Josef Pieper of zelfs de meer recente en “neutrale” les van Byung-Chul Han nog niet begrepen. Rituele vorm heeft, juist omdat het stabiel, repetitief, nutteloos (in de zin dat het niet gericht is op het utilitaire) en majestueus is, een onverhoeds vermogen om vorm te geven en te verenigen. Ritueel smeedt een gedeelde wereld, een andere wereld dan de wereld die ons elke dag overspoelt; het onderbreekt de chaotische en overweldigende stroom van chronologische tijd, van haast, van drukte. Dus waarom woeden tegen een ritueel dat hiertoe in staat is? Waarom niet erkennen dat de oude rite een buitengewoon vermogen heeft om het narcisme te genezen, dat ons in onszelf doet keren en ons keert naar God? Een vermogen om onze wereld te genezen van die verscheurende en trieste atomisering die haar in haar greep houdt?

De verklaring voor het wonder van de oude ritus en het falen van de Ontmoeting over Menselijke Broederschap ligt allemaal in die vaak herhaalde zin van St. Irenaeus (maar al te vaak ontdaan van de tweede helft): “De glorie van God is de mens die ten volle leeft, en het leven van de mens is het visioen van God.”