2022-D . Commentaar van derden . UncategorizedOn 13 juni 2022 by Redactie

De wrede pontifex is bezig een opvolger te zoeken

door Damian Thompson in Unherd

Al meer dan een jaar waart in het Vaticaan het nare gerucht rond dat paus Franciscus door kanker terminaal ziek zou zijn. Een Italiaanse prelaat in een appartement op een steenworp afstand van het logement waar de 85-jarige paus nu in een rolstoel wordt rondgeduwd, vertelde me dat het waar was. Een diplomatieke bron besprak het met spijt bij een espresso in de Borgo Pio. Een goed ingevoerde Amerikaanse traditionalistische katholiek sms’te dat het “zeker waar was!” – Het uitroepteken suggereerde dat hij niet al te zeer overstuur was.

Zondagochtend meldde de Associated Press dat “Italiaanse en katholieke media bol staan van ongefundeerde speculaties dat Franciscus wellicht van plan is in de voetsporen van Benedictus te treden” door af te treden, “gezien zijn toegenomen mobiliteitsproblemen”.

De reden voor de speculaties? De paus heeft aangekondigd dat hij in augustus een bezoek zal brengen aan de Italiaanse stad Aquila, waar hij zal bidden bij het graf van paus Celestinus V, een kluizenaar die in 1294 al na vijf maanden het pausschap neerlegde. Benedictus XVI bad ook bij het graf in 2009 – en in 2013 werd hij de eerste paus sinds Celestinus die aftrad.

Bovendien reist Franciscus naar Aquila in het midden van een consistorie waarin hij 16 kardinalen zal creëren die in het volgende conclaaf mogen stemmen, en waarin hij er zo voor zal zorgen dat 60% van de kiesmannen door hem is uitgekozen. Dit wordt “stacking the deck” (sjoemelen, de zaak jaar hand zetten) genoemd, zodat de volgende opvolger van Petrus iemand naar je eigen beeld en gelijkenis is. De meeste pausen doen dat, maar slechts weinigen met de partijdige vastberadenheid van Franciscus sinds hij negen jaar geleden aantrad. En hij houdt het consistorie drie maanden eerder dan gepland.

Het kankerverhaal en het Aquila verhaal sluiten elkaar niet uit. Als Franciscus zo ziek is zoals de geruchtenmolen suggereert – en ik heb gruwelijk gedetailleerde beschrijvingen van uitzaaiende tumoren gehoord – dan betekent het consistorie in augustus en het bezoek aan de graftombe van Celestinus dat hij een dramatisch vertrek kan ensceneren onmiddellijk na zijn laatste kans om het college van kardinalen aan te vullen.

Het enige wat de twee geruchten gemeen hebben is dat niemand ook maar een greintje bewijs heeft geleverd om ze te staven. Dinsdag citeerde de Washington Post een hoge Vaticaanse beambte “die op voorwaarde van anonimiteit sprak om een gevoelige kwestie te bespreken” – namelijk de gezondheid van Franciscus. Hij zei: “Zijn situatie is niet briljant, maar het is niet genoeg om een aftreden af te dwingen.”

In hetzelfde artikel zei Massimo Faggioli, een professor in de theologie aan de Villanova Universiteit in Philadelphia, echter: “Wat duidelijk is, is dat zijn pontificaat de aflopende laatste fase is ingegaan… Hij is zich ervan bewust dat hij het einde van zijn pontificaat nadert.”

Dat is interessant, want Faggioli is een uber-loyalist. Hij is een van de oprichters van “Team Franciscus”, een groep journalisten en andere commentatoren wier bijna-vergoddelijking van deze paus niet zou misstaan in Noord-Korea. Faggioli heeft carrière gemaakt met zijn lovende analyse van Franciscus; veel katholieken op Twitter plagen hem erom, waarop hij hen onmiddellijk blokkeert (en ik spreek uit ervaring).

“Aflopende laatste fase”? Franciscus ziet er niet uit alsof hij stervende is: hij is gewoon een dikke man in een rolstoel. Er is niets mis met zijn vermogens. Hij blijft bezoekers charmeren en als het op interne kerkpolitiek aankomt, is hij wraakzuchtiger dan ooit. (Het geven van een rode hoed aan bisschop Robert McElroy van San Diego, een hardline liberaal die voorstander is van het geven van de communie aan pro-abortus politici, was een meesterzet van wraak tegen Franciscus’ minst favoriete mensen in de wereld: Amerikaanse conservatieve bisschoppen).

Misschien is “aflopende eindfase” slechts het geluid van een bezorgde Faggioli die het schip verlaat nu hij nog tijd heeft. Zoals een Vaticaanse diplomaat het zegt: “Het gezond verstand zegt ons dat paus Franciscus dichter bij het einde is dan aan het begin van zijn ambtstermijn. De mensen die over hem praten alsof hij een grote hervormer is die eeuwig zal leven, maken zich belachelijk. De nieuwe paus, of hij nu liberaal of conservatief is, zal niet geïnteresseerd zijn in hun vleierij.”

Team Franciscus is niet populair in Rome deze dagen. Het best bewaarde geheim van dit pontificaat, althans voor zover het het grote publiek betreft, is dat Jorge Bergoglio geen aardige man is, en ook nooit is geweest. Hij heeft zoveel vijanden gemaakt in Argentinië dat hij sinds zijn verkiezing tot paus geen voet meer in zijn geboorteland heeft durven zetten. Hij was daar betrokken bij een aantal onthutsende schandalen, het meest schokkend is zijn poging om zijn kindermisbruikende bondgenoot, pater Julio Grassi, te beschermen tegen justitie. Hij heeft geluk dat de Vaticaanse pers te bang voor hem is om dat allemaal goed te onderzoeken.

Franciscus heeft iets wreeds in zich, en de laatste tijd heeft hij weinig gedaan om dat te verbergen. Vorig jaar heeft hij met zijn autoritaire poging om regelmatige vieringen van de traditionele Latijnse mis de kop in te drukken honderden bisschoppen beledigd die niet van die stijl van eredienst houden, maar een nog grotere hekel hebben aan de Argentijnse paus. Zij hebben het vonnis stilletjes genegeerd, tot grote woede van de pauselijke liturgiechef, een pijnlijk zelfingenomen Yorkshire-mannetje genaamd Arthur Roche, die in augustus tot kardinaal zal worden benoemd.

Maar liturgische zaken zullen geen grote rol spelen bij het volgende conclaaf, wanneer dat ook plaatsvindt. Seksuele moraal wel. Franciscus heeft bijna een decennium lang getwijfeld aan de wijsheid van de katholieke leer over echtscheiding en homoseksualiteit ¬- maar zonder de regels formeel te wijzigen. Nooit eerder werd een conclaaf gedwongen over zulke fundamentele kwesties te debatteren. En, tot op zekere hoogte, zal het in het duister tasten. Franciscus heeft het tot zijn beleid gemaakt om de kardinalen niet als één geheel bijeen te roepen, wat betekent dat velen van hen elkaar nog niet eens hebben ontmoet en niet weten wie wat denkt.

Het is echter waarschijnlijk dat homoseksualiteit het meest omstreden onderwerp zal zijn, en dit is waar de labels “liberaal” en “conservatief” misleidend zijn. Linkse kardinalen uit de derde wereld, waarvan Franciscus er veel heeft gecreëerd, kunnen een meer ontspannen houding tegenover gescheiden en hertrouwde katholieken goedkeuren, maar de gedachte aan homoseksualiteit doet hun maag omdraaien.

Dat kan hen in de richting duwen van een gematigde conservatief zoals kardinaal Péter Erdő van Hongarije, een charmante en bescheiden geleerde die, toen hij in 2014 een bisschoppensynode in het Vaticaan moest voorzitten, er plotseling uitzag en klonk als een paus. Kardinaal Jean-Claude Hollerich van Luxemburg, voorzitter van de Europese Bisschoppenconferentie en een jezuïtisch denker van veel groter allure dan paus Franciscus, die wil dat de kerk homoseksuele relaties erkent, maakt zeker geen kans.

Op dit moment zijn alle ogen echter gericht op kardinaal Matteo Zuppi, de magere fietsende aartsbisschop van Bologna (66), die homovriendelijk is maar onopvallend vasthoudt aan het standpunt dat homoseksuele handelingen zondig zijn. Dat zou genoeg kunnen zijn om de Afrikaanse kardinalen tevreden te stellen. Zuppi’s politieke geloofsbrieven zullen hem waarschijnlijk helpen: hij wordt geassocieerd met de centrum-linkse Sant’Egidio-beweging, die geobsedeerd is om aan de touwtjes te trekken – geen slechte zaak tijdens een conclaaf. Hij is ook aardig voor traditionalisten: als bisschop vroeg hij hen om hem te leren hoe hij de oude mis moest vieren, en hij heeft die in zijn bisdom niet aan banden gelegd.

Maar, zoals in de meeste conclaven, zal “geen van bovenstaande” het ook werkelijk worden. Behalve in zeldzame gevallen, betekent het aantal stemmingen dat de witte rook gevolgd wordt door een geroezemoes van verbazing. Maar ik zal één voorspelling doen. Bisschoppen over de hele wereld zijn het beu te worden gepest door het Vaticaan. De nieuwe paus zal geen Franciscus II zijn, noch in naam, noch in zijn benadering van het besturen van de Kerk. Als deze paus vertrekt, zal die mal gebroken zijn, en er is waarschijnlijk geen enkele kardinaal die hem weer in elkaar wil zetten.